B' έκδοση "Οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης" (δωρεάν διάθεση μέσω διαδικτύου ως e-book σε μορφή pdf)

Κατεβάστε το βιβλίο πατώντας στο link: 

https://drive.google.com/drive/folders/0B0qkeQUacLM-V3NVaHpxYk5jR28?usp=sharing

Στη συνέχεια, κάντε δεξί κλικ στο εικονίδιο κάθε τόμου και επιλέξτε "λήψη".

Πρόλογος β’ έκδοσης

    

   Τέσσερα  χρόνια μετά από την α’ έκδοση,  και έπειτα από τη μεσολάβηση νέων στοιχείων  και διορθώσεων, η επανέκδοση της ανά χείρας μελέτης κρίθηκε ως επιβεβλημένη.  Σε όλο αυτό το διάστημα, εκτός από τη συνέχιση της έρευνας, έλαβε χώρα μία αμφίδρομη και εποικοδομητική επικοινωνία του συγγραφέα με τους αναγνώστες, αλλά και μία ευρεία συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων  με πολύπλευρη θεματολογία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: στην ομάδα «Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης» στο facebook που αισίως έφτασε τα 1.700 μέλη, αλλά και στο ομώνυμο ιστολόγιο (blog) όπου γινόταν μία σταχυολόγηση και μία σύνοψη των όσων είχαν συζητηθεί. Στο τέλος του β’ τόμου, παρατίθενται κάποια σχετικά άρθρα από το ιστολόγιο.

   Αυτό που όμως χαρακτήρισε την προαναφερόμενο περίοδο, ήταν η ίδρυση μίας νέας σχολής σκέψης και η είσοδος μίας πιο σύγχρονης, διεισδυτικής και ορθολογικότερης θεώρησης της αρβανίτικης ταυτότητας. Ο λόγος δόθηκε σε εμάς τους Αρβανίτες, ώστε να αποφασίσουμε επιτέλους μόνοι μας για το τι είμαστε (βρέθηκαν πολλοί μη Αρβανίτες που κουνώντας μας επιτιμητικά το δάχτυλο, είχαν το θράσος να μας υποδείξουν –με παταγώδη αποτυχία όπως αποδείχθηκε- τι είμαστε). Η έρευνα του παρελθόντος των Αρβανιτών (όχι μόνο της Θράκης) τέθηκε σε νέα δεδομένα. Απομακρύνθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες οι γραφικότητες του παρελθόντος, ενώ απο-ιδεολογικοποιήθηκε ο μονόδρομος και η τυπολογία μίας αντιεπιστημονικής αντίληψης που ως βασική της παραδοχή είχε ότι το αντικείμενο της έρευνας, οι Αρβανίτες, ήταν ένα άβουλο σύνολο το οποίο απλά δεχόταν ως θέσφατα τα «πορίσματα» του κάθε αυτόκλητου «αρβανιτολόγου». 

    Πέρα των ανωτέρω, όλο αυτό το μεσοδιάστημα μεταξύ των δύο εκδόσεων, αυτό που διαπέρασε την ελληνική κοινωνία, ήταν (και είναι) η μεγάλη οικονομική κρίση.  Θεώρησα ως υποχρέωσή μου, η παρούσα έκδοση να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα: όσο δύσκολο είναι για έναν συγγραφέα να στηρίξει οικονομικά μόνος του μία έκδοση, άλλο τόσο είναι και για τον μέσο Έλληνα να διαθέσει ένα σεβαστό χρηματικό ποσό για να αποκτήσει τους δύο τόμους του βιβλίου.  Έτσι, έκρινα ότι θα μπορούσαμε όλοι  να εκμεταλλευθούμε τις μεγάλες δυνατότητες που παρέχει το διαδίκτυο και η παρούσα μελέτη να διατεθεί δωρεάν ως ηλεκτρονικό βιβλίο (e-book), το οποίο ο καθένας θα μπορέσει να αποθηκεύσει στον υπολογιστή του, στο tablet, στο κινητό κλπ. Επίσης, το βιβλίο θα μπορεί να εκτυπωθεί (δεν υπάρχει κάποιος κωδικός προστασίας στο αρχείο) και να διαβαστεί ως «παραδοσιακό» βιβλίο ή να δοθεί σε κάποιον που δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο (κυρίως  άτομα μεγάλης ηλικίας, που όμως έχουν την ίδια, αν όχι μεγαλύτερη, δίψα για μάθηση).

     Με δεδομένο μάλιστα την όλο και αυξανόμενη εξοικείωση των Ελλήνων με το διαδίκτυο, θεωρώ πως το έργο θα είναι άμεσα προσβάσιμο στους περισσότερους.  Εύχομαι πραγματικά, και αυτή η έκδοση να καταφέρει να αποτελέσει  ένα μικρό λιθαράκι στην ιστορία των Αρβανιτών και μέσω του διαδικτύου να γίνει άμεσα προσιτή ειδικά στους νέους, ώστε να τους βοηθήσει να αποκτήσουν μία πιο σφαιρική εικόνα των όσων τους περιβάλλουν.

     Τέλος, θέλω να αφιερώσω την έκδοση αυτή στη μνήμη του καλού μου φίλου Χρήστου Κοζαρίδη που έφυγε τόσο νωρίς. Έκανε τόσα πολλά για τους Γκαγκαβούζηδες του Έβρου και με το συγγραφικό του έργο αποενοχοποίησε άλλη μια αλλόφωνη και τόσο παρεξηγημένη πληθυσμιακή ομάδα. Επίσης, θέλω να ευχαριστήσω όσους στο μεσοδιάστημα αυτό μοιράστηκαν εμπειρίες, γνώσεις και ιστορικό υλικό. Ιδιαίτερα ευχαριστώ τον Βαγγέλη Μερκούρη, τον Αρβανίταρο από την Κερατέα που τόσο μου συμπαραστάθηκε, σαν αληθινός βλάμης και μπεσαλής.

Δημήτρης Δαλάτσης,

Αθήνα, Αύγουστος 2016

Περιεχόμενα βιβλίου

Α’ ΤΟΜΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

Πρόλογος του Κωνσταντίνου Τσοπάνη .............................................................................. 15

Πρόλογος του συγγραφέα ...................................................................................................... 19

Εισαγωγή- σύντομη ιστορική αναδρομή ............................................................................. 23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ. Από την αρχαιότητα μέχρι τη μετανάστευση ............................... 29

1.1 Ιστορικά στοιχεία ............................................................................................................. 29

1.2 Η Οθωμανική Αυτοκρατορία .......................................................................................... 34

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ. Η πρώτη μετανάστευση (1566) ..................................................... 39

2.1 Οι μεταναστεύσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ........................................................ 39

2.2 Η μετανάστευση στη Μανδρίτσα και στο Μεγάλο Ζαλούφι ........................................... 43

2.2.1 Η μετανάστευση στη Μανδρίτσα ..................................................................................... 49

2.2.2 Η μετανάστευση στο Μεγάλο Ζαλούφι .......................................................................... 52

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ. Η περίοδος μεταξύ των δύο μεταναστεύσεων (1566-1769) ........ 61

3.1 Ιστορικά στοιχεία ............................................................................................................. 61

3.1.1 Ο εξισλαμισμός των αλβανοφώνων .......................................................................... 61

3.1.2 Η κατάσταση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ........................................................ 65

3.2 Τα χωριά των Αρβανιτών στη Βόρειο Ήπειρο ............................................................. 67

3.2.1 Το Βιθκούκι ................................................................................................................... 67

3.2.2 Η μονή Ιωάννου του Προδρόμου Μοσχoπόλεως .................................................... 72

3.2.3 Οι εκκλησίες στο Βιθκούκι .......................................................................................... 74

3.2.4 Ανέκδοτες επιγραφές Ι.Ναών της Ιεράς Μητροπόλεως Κορυτσάς ......................... 80

3.2.5 Το τέλος της Μοσχόπολης ...................................................................................... ....85

3.3 Η ευρύτερη περιοχή του Βιθκουκίου. Η Κιουτέζα και το Κιάφσεζ ............................. 93

3.3.1 Οι Αρβανιτόβλαχοι ..................................................................................................... 104

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ. Η δεύτερη μετανάστευση στην Ανατολική Θράκη (1769) ... 107

4.1 Ιστορικά στοιχεία ............................................................................................................ 109

4.2 Η δεύτερη μετανάστευση προς την Ανατολική Θράκη (1769) .................................. 111

4.3 Η μεγάλη πορεία .............................................................................................................. 123

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ. Η περίοδος μεταξύ της εγκατάστασης των Aρβανιτών στην Ανατολική

Θράκη και του κινήματος των Νεότουρκων (1566-1908) .................................................... 131

5.1 Η περίοδος μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης εγκατάστασης (1566-1769) ............ 131

5.1.1 Η εγκατάσταση των Μανδριτσιωτών και των Ζαλουφιωτών ..................................... 134

5.2 Η περίοδος μετά τη δεύτερη μετανάστευση (1769-1908) ............................................... 137

5.2.1 Η επανάσταση του 1821 .................................................................................................. 137

5.2.2 Οι οθωμανικές μεταρρυθμίσεις (Τανζιμάτ) ..................................................................... 141

5.2.3 Η Εξαρχία και η βουλγαρική εθνογένεση ...................................................................... 144

5.2.4 Η ανάπτυξη της παιδείας στη Θράκη .............................................................................. 147

5.3 Πληροφορίες για τους Αρβανίτες κατά την περίοδο 1769-1908 ................................... 150

5.3.1 Οι εκκλησιαστικές επαρχίες της Θράκης και ο φάκελος 434 της βιβλιοθήκης της

βουλής περί Θράκης ........................................................................................................................152

5.3.2 Αρχεία του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών (Α.Υ.Ε.) ................................................ 165

5.3.3 «Η Θράκη και η δύναμις του εν αυτή ελληνικού στοιχείου» του Σταματίου Ψάλτη......179

5.3.4 Πληροφορίες από βιβλία που γράφτηκαν για τα αρβανιτοχώρια της Θράκης .............. 184

5.4 Οι ήρωες των Αρβανιτών της Ανατολικής Θράκης: Δημητράκης Βοεβόδας και

Χαράλαμπος Γκίρδας ..................................................................................................................... 197

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ. Από το κίνημα των Νεότουρκων στους Βαλκανικούς πολέμους (Ιούνιος

1908-Οκτώβριος 1912) .......................................................................................................... 217

6.1 Η τουρκική εθνική ταυτότητα ......................................................................................... 218

6.2 Το κίνημα των Νεότουρκων στη Θράκη ....................................................................... 221

6.3 Το αληθινό πρόσωπο των Νεότουρκων ........................................................................ 223

6.4 Τα γεγονότα του Ουζούν Κιοπρού (Ιούνιος 1909) ....................................................... 228

6.5 Η περίοδος πριν από τους Βαλκανικούς Πολέμους (1909-1912) ............................... 231

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ. Από τους Βαλκανικούς Πολέμους έως την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου

Πολέμου 1912-1914 ................................................................................................................ 239

7.1 Ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος (5 Οκτ.1912-30 Μαΐου 1913) .......................................... 240

7.1.1 Η βαρβαρότητα των εμπολέμων................................................................................... 240

7.1.2 Ο ελληνισμός της Θράκης στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο ............................................ 243

7.2 Ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος (16 Ιουν. -18 Ιουλ. 1913) .................................................. 247

7.3 Από το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων έως την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου

(Ιούλιος 1913-Ιούλιος 1914) ................................................................................................. 249

7.3.1 Η καταστροφή του Μεγάλου Ζαλουφίου (Ιούλιος 1913) ........................................ 252

7.3.2 Η καταστροφή της Μανδρίτσας από τους Βούλγαρους (Οκτώβριος 1913) ......... 264

7.3.3. Η καταστροφή του Αμπαλάρ (Νοέμβριος 1913) ..................................................... 272

7.3.4 Η κατάσταση στην Ανατολική Θράκη από τις αρχές του 1914 μέχρι την έναρξη

του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ................................................................................................. 274

7.3.5 Η λεηλασία του Βιθκουκίου/Σουλτάνκιοϊ (Απρίλιος 1914) ..................................... 290

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918)....................................... 299

8.1 Από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου έως το τέλος του 1914 ...................... 301

8.2 Η συνέχιση των διωγμών κατά τα έτη 1915-1917 ....................................................... 305

8.2.1 Το Μεγάλο Ζαλούφι (1915-1917) .............................................................................. 309

8.2.2 Καταστροφές ναών και μονών. Φόνοι, εξορίες και κακοποιήσεις κληρικών ........ 313

8.2.3 Η φορολογία και η εκπαιδευτική κατάσταση του ελληνικού στοιχείου .................. 315

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ. Από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στην κατάκτηση της

Ανατολικής Θράκης από τον ελληνικό στρατό (1918-1922) ................................................. 321

9.1 Η Ανατολική Θράκη μετά το τέλος του πολέμου. Η περίθαλψη των προσφύγων ........ 321

9.2 Η κατάκτηση της Ανατολικής Θράκης (Ιούλιος 1920) .................................................... 330

9.3 Η ελληνική διοίκηση στην Ανατολική Θράκη (Ιούλιος 1920-Σεπτέμβριος 1922) ....... 340

9.3.1 Η απογραφή του 1920 και η διοικητική αναδιάρθρωση της Θράκης ......................... 345

9.3.2 Το Μεγάλο Ζαλούφι κατά τα έτη της ελληνικής διοίκησης (1920-1922) ................. 349

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ. Ο ξεριζωμός των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης (Οκτ. 1922) .... 353

10.1 Η Μικρασιατική καταστροφή ................................................................................................ 353

10.2 Η ανακωχή των Μουδανιών .................................................................................................. 357

10.3 Η οριστική απώλεια της Ανατολικής Θράκης....................................................................... 360

10.4 Το τελευταίο βλέμμα και το μεγάλο αντίο στην Ανατολική Θράκη .................................. 366

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ. Η εγκατάσταση των Αρβανιτών στην Ελλάδα ............................... 381

11.1 Η εγκατάσταση των νοτίων Αρβανιτών ................................................................................ 381

11.2 Η εγκατάσταση των βορείων Αρβανιτών .............................................................................. 393

Β'ΤΟΜΟΣ: Η ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΡΒΑΝΙΤΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΩΔΕΚΑΤΟ. Έθνος και εθνικισμός ............................................................ 399

12.1 Η ιστορικότητα έθνους και εθνικισμού....................................................................... 402

12.2 To ελληνικό έθνος ......................................................................................................... 406

12.3 Οι Έλληνες ...................................................................................................................... 414

12.4 Η διαμόρφωση της νεοελληνικής ταυτότητας μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους

(1830) ...................................................................................................................................... 422

12.5 Θρησκευτική και εθνική ταυτότητα ............................................................................ 429

12.5.1 Η εθνική ταυτότητα στην Ανατολική Θράκη στις αρχές του 20ου αιώνα........... 433

12.5.2 Τα δύο «εθνικά κέντρα» του ελληνισμού ................................................................ 441

12.6 Γλώσσα και εθνικότητα ............................................................................................... 454

12.6.1 Οι ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι (Τούρκοι) ............................................................. 460

12.6.2 Οι μη ελληνόφωνοι Ρωμιοί (Έλληνες) .................................................................... 463

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΤΡΙΤΟ. Οι Αλβανοί και η αλβανική εθνογένεση ...................... 467

13.1 Οι Αλβανοί .................................................................................................................... 469

13.2 Η αλβανική εθνογένεση .............................................................................................. 475

13.2.1 Ο Ναούμ Βεκιλχάρτζι (Naum Vekilharxhi) .......................................................... 477

13.2.2 Η λίγκα του Πρίζρεν (1878-1881) ......................................................................... 479

13.2.3 Ο Σαμί Φράσερι (Sami Frashëri) ............................................................................ 485

13.2.4 Οι δυσκολίες του αλβανικού εθνικισμού ............................................................... 492

13.3 Οι Αλβανοί αδελφοί .................................................................................................... 500

13.3.1 Σχέσεις Ελλήνων-Αλβανών (1830-1913) ............................................................ 506

13.3.2 Η εναλλαγή της ταυτότητας των Αλβανών ........................................................... 516

13.4 Οι oρθόδοξοι αλβανόφωνοι της Αλβανίας .............................................................. 536

13.4.1 Ο Φαν Νόλι (Θεοφάνης Μαυρομάτης) ................................................................. 536

13.4.2 Η εθνική συνείδηση των ορθόδοξων αλβανόφωνων της Αλβανίας ................. 548

13.4.3 Πληθυσμιακά στοιχεία για το Βιθκούκι, την Κιουτέζα και το Κιάφσεζ στις αρχές

του 20ου αιώνα .......................................................................................................................576

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ. Η Εθνικότητα των Αρβανιτών της Θράκης ........... 579

14.1 Η απογραφή του 1905 ................................................................................................. 582

14.2 Η απόκρουση της αλβανικής προπαγάνδας το 1911 ............................................... 590

14.3 Οι αλβανόφωνοι της Θράκης μέσα από τις πηγές της εποχής ................................. 600

14.4 Η διάβαση του Έβρου το 1922 και ο αλβανικός εθνικισμός ................................... 619

14.4.1 Η επίσκεψη του Βενιζέλου στον Έβρο (Μάιος 1930) ............................................ 632

14.5 Οι αποζημιώσεις της Μανδρίτσας και το βουλγαρικό τέχνασμα .............................. 635

14.6 Οι σχέσεις μεταξύ των Αρβανιτών της Θράκης .......................................................... 638

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΠΕΜΠΤΟ. Αρβανίτικα, Η γλώσσα της «ντροπής» ................. 643

Συμπεράσματα ...................................................................................................................... 663

Παράρτημα Α: Συγκεντρωτικά πληθυσμιακά στοιχεία των αρβανίτικων χωριών της

Ανατολικής Θράκης .............................................................................................................. 667

Παράρτημα Β: Τραγούδια των Αρβανιτών της Ανατολικής Θράκης ............................. 679

Παράρτημα Γ: Η "Κυρά των Μαρασίων"……….…………………………………….683

Εικόνες βιβλίου ..................................................................................................................... 687

Βραχυγραφίες-συντομογραφίες ...........................................................................................690

Βιβλιογραφία ........................................................................................................................ 691

Ευρετήριο .............................................................................................................................. 709

Κατεβάστε το βιβλίο πατώντας στο link: 

https://drive.google.com/drive/folders/0B0qkeQUacLM-V3NVaHpxYk5jR28?usp=sharing

Η ταυτότητα των Αρβανιτών 3. Οι θεωρίες των άλλων για εμάς...

Δυστυχώς για εμάς τους Αρβανίτες, επικρατεί εδώ και δεκαετίες το εξής παράδοξο: οι ίδιοι οι Αρβανίτες, είτε να αδιαφορούν για το παρελθόν τους, είτε ακόμη και να αποκρύπτουν την καταγωγή τους. Είτε να αρνούνται ότι είναι Αρβανίτες, είτε να έχουν απωθήσει στα βάθη του ασυνειδήτου κάθε τι που θυμίζει την καταγωγή τους.

Κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό θέλουν να ξεχαστεί το παρελθόν τους αδιαφορώντας ανοιχτά γι'αυτό. Θέλουν να ξεχαστούν τα αρβανίτικα (βρίσκονται ήδη στο στάδιο του γλωσσοθανάτου καθώς οι νέες γενιές δεν τα μιλάνε), ενώ πολλοί διάκεινται εχθρικά σε όποιον "δικό τους" αρχίζει να ψάχνει το παρελθόν, να φέρνει στην επιφάνεια αυτά που πρέπει να ξεχαστούν, να κάνει περίεργες ερωτήσεις γι'αυτά που πρέπει να διαγραφούν από τη μνήμη όλων.

Από τους  ελάχιστους Αρβανίτες που ασχολούνται με την ιστορία τους και την καταγωγή τους, το μεγαλύτερο ποσοστό το κάνει όντας εμποτισμένο από τις αρχές του κυρίαρχου "εθνικού αφηγήματος", αδυνατώντας να μπει στη βάσανο της σκληρής μελέτης και της χαράς που δίνει η αντικειμενική ιστορική έρευνα. Αυτό το μεγάλο ποσοστό, προσπαθεί να συνταιριάξει δύο τελείως διαφορετικά πράγματα: 

α) την κυρίαρχη θέση του ελληνικού κράτους περί του ορισμού του "ελληνικού έθνους" από την εποχή του Παπαρρηγόπουλου και μετά. Δηλαδή, τη θεωρία ότι το ελληνικό έθνος έχει εδώ και χιλιάδες χρόνια την ίδια εθνική συνείδηση και αυτοσυνειδησία και ότι το κύριο εθνικό δηλωτικό καθ'όλη τη διάρκεια αυτής της γραμμικής ιστορικής πορείας είναι αποκλειστικά η ελληνική γλώσσα. 

β) από τη στιγμή που κάποιος εγκλωβιστεί σε αυτή τη θεωρία (που στην πράξη έχει αναιρεθεί εδώ και πολλές δεκαετίες από τους σοβαρούς ιστορικούς), τότε, αν είναι Αρβανίτης έχει μόνο δύο λύσεις: β1) να αποδεχτεί ότι προέρχεται από άλλο έθνος, από το αλβανικό εν προκειμένω, και άρα, διαγράφοντας το παρελθόν του, μπαίνει σε ένα διαφορετικό έθνος, αφού απαρνείται τη γλώσσα των πατέρων του και υιοθετεί μια άλλη. Η αλήθεια είναι ότι η θέση αυτή οδηγεί σε μία ιδιότυπη εθνική σχιζοφρένεια και κανείς δεν μπορεί να την αντέξει. 

β2)  να πλάσει μια δεύτερη θεωρία, παραπληρωματική μέσα στην αρχική θεωρία του ελληνικού αφηγήματος, ώστε από τη μία να μη "θίγει" εθνικά το κυρίαρχο αφήγημα, ενώ από την άλλη να "κατοχυρώνει" ιδεολογικά την υπο-θεωρία του. Η χειραγώγηση της ιστορίας, η κατακρεούργηση, η συρραφή, η επιλεκτική χρήση των ιστορικών πηγών είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για να στηθεί η θεωρία αυτή. Επίσης, χρειάζονται αυθαίρετες συνεπαγωγές και κάλυψη των πολλών κενών είτε με δημιουργική φαντασία, είτε με σχεδόν αξιωματικά επιχειρήματα τα οποία δημιουργούν κυκλικές αναφορές και λογικά σφάλματα, τα οποία όμως είναι πάντα δευτερεύοντα σε κάθε θεωρία που δεν στηρίζεται στην επιστημονική μεθοδολογία, αλλά σε ευσεβείς πόθους και αυτοεκπληρούμενες προφητείες. 

Αυτού του είδους η "σχολή" κυριαρχεί αυτή τη στιγμή.  Εντοπίζεται ιστορικά μετά την ίδρυση του αλβανικού κράτους (1913) και το ναυάγιο του πολυετούς προσεταιρισμού του νεόκοπου αλβανικού έθνους από τον αλυτρωτικό λόγο του επίσημου ελληνικού κράτους (θα ασχοληθούμε σε άλλο άρθρο με αυτό). Αποτελεί μία προσπάθεια της κυρίαρχης ελληνικής θεωρίας να επανεγγράψει τους Αρβανίτες στην  ελληνική "εθνική ουσία" και να τους εντάξει σε προκαθορισμένα "εθνικά" καλούπια. Το ότι αυτή η θεωρία, όπως αναφέρω και πιο πάνω, είναι διάτρητη ιστορικά και περιέχει παράδοξες παραδοχές, αναπόδεικτες θέσεις και τρομερές αναντιστοιχίες με την πραγματικότητα, ουδόλως απασχολεί αυτούς που τη διακινούν.
Στη θεωρία αυτή στοιχίζεται κυρίως η εθνοκεντρική σκέψη, σε όλες της τις εκφάνσεις (πατριωτική, εθνικιστική, φασιστική-νεοναζιστική), ενώ απολαμβάνει την ανοχή της παραδοσιακής αριστερής σκέψης,κομμουνιστικής και μη.
Η θεωρία αυτή δεν είναι ενιαία, αλλά εκφράζεται με πολλές απολήξεις, πολλές από τις οποίες αγγίζουν τα όρια της γραφικότητας.
Σταχυολογώντας τα όσα κυκλοφορούν στο διαδίκτυο αλλά και σε σχετικά βιβλία που έχουν εκδοθεί, οριοθετών επιγραμματικά το πλαίσιο αυτής της θεωρίας, παρουσιάζοντας κάποιες εκδοχές της:

1. Οι Αλβανοί είναι ένας λαός που κατοικούσε στην περιοχή της Κασπίας θάλασσας. Οι Αρβανίτες δεν έχουν σχέση με αυτούς. Οι Αλβανοί ήρθαν κάποια στιγμή από εκεί στα Βαλκάνια και "έκλεψαν" την αρβανίτικη γλώσσα. Εδώ γίνεται εκτεταμένη χρήση ενός αποσπάσματος των "Γεωγραφικών" του Στράβωνος.
Με τον τρόπο αυτό, γίνεται ένας πολύ βολικός διαχωρισμός των Αρβανιτών από τους Αλβανούς, και ιστορικά αλλά και γλωσσικά.

2. Οι Πελασγοί είναι οι προπάτορες των Ελλήνων. Έτσι, οι Αλβανοί μπορεί να είναι μόνο απόγονοι των βάρβαρων Ιλλυριών. Οι Αρβανίτες εδώ εκλαμβάνονται ως γηγενείς Ηπειρώτες ή απόγονοι των Πελασγών, Μολοσών κλπ που εξαναγκάστηκαν (αγνώστως πως) να χάσουν την ελληνική γλώσσα και να υιοθετήσουν την αρβανίτικη. Εδώ ο ιστοριοδίφης Σαράντος Καργάκος δεν διστάζει να γράψει ότι ίσως αυτή η γλωσσική μεταστροφή να οφείλεται στο πιο εύκολο και εύληπτο ...συντακτικό της αλβανικής γλώσσας! Επίσης, ο Θεοφάνης Μαλκίδης είναι της θεωρίας ότι οι Αρβανίτες ήταν ελληνόφωνοι που αναγκάστηκαν να μιλήσουν αρβανίτικα.
Σε διάφορες πιο λαογραφικές εκδοχές αυτής της υπο-θεωρίας, οι Αρβανίτες ήταν ελληνόφωνοι, αλλά κάποια απροσδιόριστη στιγμή στην τουρκοκρατία τους ετέθη το δίλημμα: ή θα έχαναν τη γλώσσα τους, ή θα έχαναν τη θρησκεία τους. Προτίμησαν το πρώτο....
Εδώ, τα αρβανίτικα παρουσιάζονται ως ένα τέκνο που προήλθε από βιασμό, ως ένα μίασμα, ως μία πληγή που πρέπει να κλείσει, ως μία πράξη εξωτερικού εξαναγκασμού.

3. Μία άλλη θεωρία είναι ότι οι Αλβανοί μιλάνε τα γκέκικα ενώ οι Αρβανίτες τα τόσκικα, ενώ μεταξύ γκέκικων και τόσκικων υπάρχουν τεράστιες διαφορές, σε σημείο μη αμοιβαίας κατανόησής τους. Τα τόσκικα είναι μία αρχαία ελληνική διάλεκτος που πήρε στοιχεία από την γκέκικη, χωρίς όμως να χάσει την ελληνικότητά της.

4. Τα σύγχρονα αλβανικά παρουσιάζονται ως μία γλώσσα που είναι ένα ψηφιδωτό από γειτονικές γλώσσες και ως μια γλώσσα που έχει κλέψει από τα μεσαιωνικά αρβανίτικα. Τα μεσαιωνικά αρβανίτικα αποτελούν τη μετεξέλιξη κάποιων προελληνικών διαλέκτων, με πλήθος αρχαίων -ομηρικών- λέξεων. Οι Αλβανοί παρουσιάζονται ως ένας λαός που αν δεν έχει έρθει από την Κασπία, είναι ένας λαός που υιοθέτησε τα μεσαιωνικά αρβανίτικα και με το πέρας του χρόνου τα μετεξέλιξε βάζοντας μέσα τούρκικες λέξεις. Οι δύο λαοί δεν έχουν καμία σχέση, ούτε εθνική, ούτε γλωσσική. Οι Αλβανοί εμφανίζονται περίπου ως καταχραστές της γλώσσας τους.

5. Οι Αλβανοί ήταν και αυτοί αρχαίας ελληνικής καταγωγής, μετά όμως οι περισσότεροι ασπάστηκαν τον μωαμεθανισμό και σιγά σιγά υιοθέτησαν την αλβανική εθνική ταυτότητα. Τα αρβανίτικα και εδώ εμφανίζονται ως μία αρχαία, ομηρική διάλεκτος της ελληνικής.


Υπάρχουν και άλλες παρόμοιες εκφάνσεις αυτής της θεωρίας, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο απαράδεκτες ιστορικά. Το κύριο γνώρισμα αυτής της θεωρίας είναι ότι εντάσσει τους Αρβανίτες στο ελληνικό εθνικό αφήγημα, τους κάνει να μην αισθάνονται ενοχές  για το ότι δέχτηκαν να ξεχάσουν την ιστορία τους και τη γλώσσα τους, ενώ ταυτόχρονα τους "κουνάει το δάχτυλο" προειδοποιώντας τους ότι όρος της συμφωνίας είναι να διαγράψουν κάθε τι που θυμίζει το παρελθόν τους. Γι'αυτό μάλιστα υπάρχει έτοιμη και η απάντηση: όποιος προσπαθήσει να ασχοληθεί με το παρελθόν των Αρβανιτών, και δεν αποδέχεται κάποια από τις παραπάνω θεωρίες, τότε δεν μπορεί παρά να είναι πράκτορας των Αλβανών ή εθνικός μειοδότης.

Επίλογος:  οι Αρβανίτες είναι Έλληνες. Η ιστορία το έχει αποδείξει. Είναι σαρξ εκ της σαρκός του ελληνικού έθνους, όπως αυτό προέκυψε από την μετεξέλιξη της προεθνικής ρωμαίικης χριστιανικής ταυτότητας που υπήρχε για πολλούς αιώνες στη βυζαντινή και στην οθωμανική αυτοκρατορία.
Ως Αρβανίτες δεν έχουμε ανάγκη ούτε της προϊστορίας (Πελασγούς, Ιλλυριούς, Μολοσούς κλπ), ούτε κάποιων άλλων που θέλουν να μας υποδείξουν τι είμαστε. Δεν είμαστε ούτε ιθαγενείς, ούτε ανιστόρητοι για να αποδεχτούμε τόσο άκριτα τα όσα γράφουν κάποιοι άλλοι για εμάς... χωρίς εμάς....
Δεν χαρίζουμε την ιστορία μας, ούτε τη διάλεκτό μας. Ούτε στους καλοθελητές συμπατριώτες μας Έλληνες που θα θελήσουν να τα θάψουν, ούτε στους κακοπροαίρετους Αλβανούς που θα θελήσουν να μας επιβάλλουν την αλβανική ταυτότητα, χωρίς να μας ρωτήσουν.
Θεωρούμε τους Αρβανίτες ως αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού έθνους. Θεωρούμε τους Αλβανούς ως ένα γειτονικό έθνος με το οποίο μας συνδέουν πολλά, ακόμη και κοινοί πρόγονοι από τον μεσαίωνα και μετά. Όμως, η εθνική ταυτότητα είναι κάτι πιο ευρύ, κάτι πιο βαθύ, είναι κυρίως αυτο-ένταξη και αυτο-προσδιορισμός.
Δεν γινόμαστε περισσότερο Έλληνες απαρνούμενοι το παρελθόν μας και παραβλέποντας την ιστορική πραγματικότητα. Δεν γινόμαστε λιγότερο Έλληνες όμως αν δεν δεχόμαστε αυτές τις έτοιμες θεωρίες που βιάζουν κάθε έννοια της λογικής.

Δημήτρης Δαλάτσης
7.11.2015

H ταυτότητα των Αρβανιτών 2. Αρβανίτες και εθνογένεση

Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, η γενναία Αρβανίτισσα

Η ιδιαίτερη (αν και όχι παγκοσμίως πρωτοτυπούσα) τυπολογία του εθνικισμού των βαλκανικών χωρών επιδίδεται σε μία παράδοξη διελκυστίνδα μάχης με το χρόνο. Με δεδομένο ότι η σημερινή έννοια του έθνους είναι κάτι σχετικά νέο στην ιστορία και μπορεί να αναζητηθεί στις αρχές της γαλλικής επανάστασης του 1789, κάθε λαός, εθνοτική ομάδα κλπ που αποφάσισε να σταθεί ως «έθνος» στο παγκόσμιο στερέωμα, έπρεπε να βρει, να αναδιαμορφώσει, να αναπλάσει ή ακόμα και να επινοήσει ένα «εθνικό» παρελθόν. Τα πρόσφορα υλικά άλλοτε ήταν άφθονα (π.χ. Ελλάδα), ενώ άλλοτε ήταν πενιχρά ή ακόμη και ανύπαρκτα, οπότε έπρεπε να αναζητηθούν ακόμη και στην ιστορία γειτονικών λαών (π.χ. ΠΓΔΜ).

Το ίδιο συνέβη και με την Αλβανία. Μέχρι το 1878 (Λίγκα του Πρίζρεν) δεν μπορεί να γίνει λόγος για «αλβανικό έθνος». Μέχρι τότε υπήρχε μία εθνοτικο-θρησκευτική τριχοτόμηση των αλβανόφωνων πληθυσμών:

α) Οι μουσουλμάνοι αλβανόφωνοι (οι επονομαζόμενοι Τουρκαλβανοί) ήταν πλήρως ταυτισμένοι με την οθωμανική εξουσία και αποτελούσαν την ραχοκοκαλιά της  Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια. 

β) Οι καθολικοί αλβανόφωνοι ήταν προσανατολισμένοι στο Βατικανό, στην Αυστροουγγαρία και στην Ιταλία μετέπειτα.

γ) Οι ορθόδοξοι αλβανόφωνοι ήταν ταυτισμένοι με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την ρωμαίικη ελληνορθόδοξη ταυτότητα, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί στο Βυζάντιο και κατά τα έτη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Οι Ρωμιοί, ήταν οι ορθόδοξοι πληθυσμοί των Βαλκανίων. Η ταυτότητά τους ήταν θρησκευτική, σφυρηλατήθηκε κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και έτσι τους διαχώριζε και η οθωμανική διοίκηση (ρουμ μιλιέτ). Φυσικά ανάμεσα στους Ρωμιούς υπήρχαν διαφορές (γλωσσικές, τοπικές, εθνοτικές), οι οποίες κατά τα έτη της βαλκανικής εθνογένεσης «οξύνθηκαν» ιδεολογικά και αποτέλεσαν την γενεσιουργό αιτία των βαλκανικών εθνών.

Η ελληνική εθνογένεση προηγήθηκε όλων των εθνογενέσεων στα Βαλκάνια και μπορεί να οριοθετηθεί στα τέλη του 18^ου αιώνα. Αντίθετα, η αλβανική εθνογένεση ήρθε έναν αιώνα μετά.

Εννοιολογικές επισημάνσεις

Ως Αρβανίτες χαρακτηρίζονται οι αλβανόφωνοι ορθόδοξοι κάτοικοι της Ελλάδας.  Μερικές εννοιολογικές επισημάνσεις:

1. Λέγοντας «αλβανόφωνοι» πληθυσμοί εννοούμε ότι οι Αρβανίτες μιλούσαν μία διάλεκτο της αλβανικής. Η «αλβανική γλώσσα» δεν έχει εθνικό πρόσημο, όπως καμία γλώσσα δεν έχει αν δεν ταυτιστούν οικειοθελώς οι χρήστες της με κάποιο συγκεκριμένο έθνος. Έτσι σήμερα, υπάρχει η γερμανική γλώσσα την οποία χρησιμοποιούν οι Γερμανοί, οι Αυστριακοί, οι Ελβετοί και ένα μέρος των Βέλγων. Υπάρχει η αγγλική που χρησιμοποιούν δεκάδες χώρες ως επίσημη, ενώ το ίδιο συμβαίνει με την αραβική, την ισπανική και άλλες γλώσσες. Δεν σημαίνει φυσικά ότι ένας Χιλιανός είναι Ισπανός ή ένας γερμανόφωνος Ελβετός είναι Γερμανός εθνικά, ούτε ότι ένας Νεοζηλανδός νιώθει ομοεθνής με έναν αγγλόφωνο Καναδό.  Η γλώσσα είναι ένα συστατικό στοιχείο του έθνους, όχι όμως χωρίς την ταύτιση του χρήστη με κάποιο έθνος. Συνεπώς αποτελεί παραλογισμό για τον αλβανικό εθνικισμό να ταυτίζει με το αλβανικό έθνος τους Αρβανίτες. Επίσης αποτελεί λάθος να συνδέεται στην Ελλάδα ο όρος «αλβανόφωνοι» με εθνική μειοδοσία και έλλειψη πατριωτισμού. Ένα από τα βασικά βήματα ενασχόλησης με τέτοια θέματα που αποτελούν «ταμπού», είναι πρωτίστως η διάθεση επαναδιατύπωσης αλλά και αποδόμησης κάποιων παγιωμένων θέσεων και προκαταλήψεων που έχουν εντυπωθεί στον μέσο νου από τη μαζική παιδεία και την mainstream θεώρηση της εθνικής ιστορίας. 

2. Η λέξη «Αλβανός» αποκτά εθνικό πρόσημο στα τέλη του 19^ου αιώνα και κυρίως μετά το 1913 και την ίδρυση του αλβανικού κράτους. Μέχρι τότε, οι σημερινοί Αρβανίτες ονομάζονται επίσημα «Αλβανοί» από όλους, ακόμη και από το επίσημο ελληνικό κράτος. Ο όρος όμως αυτός δεν έχει «εθνικό» φορτίο, και αποτελεί μία χροιά του ελληνισμού, τέμνοντας κάθετα την έννοια του ελληνισμού όπως άλλες παρεμφερείς συνδηλώσεις του: όπως υπάρχουν οι Κρήτες, οι Ηπειρώτες, οι Θράκες, έτσι υπάρχουν και οι «Αλβανοί Έλληνες». Η  χρήση της λέξης «Αρβανίτης» έχει  σπανιότερη χρήση και με αρκετά συγκεχυμένο νόημα (πότε αφορά τους ορθόδοξους αλβανόφωνους, πότε τους ελληνόφωνους, πότε όλους μαζί αδιαιρέτως). 

3. Το ελληνικό κράτος από τα 1878 και μετά προσπαθεί να προσεταιριστεί το αλβανικό έθνος που αναδύεται. Στηρίζει ως κρατικό δόγμα το εξής: Θεωρεί τους Έλληνες και τους Αλβανούς ως δύο αδελφά έθνη, ομοούσια και αδιαίρετα,  και χρησιμοποιεί τους «Αλβανούς Έλληνες», δηλαδή τους Αρβανίτες, ως «συγκολλητική ουσία» αυτού του αφηγήματος. Όλη η διανόηση, ο τύπος, οι επίσημες κυβερνητικές θέσεις και η ελληνική αλυτρωτική πολιτική έχουν την παραπάνω θέση ως επίσημο δόγμα, από το οποίο όποιος παρεκκλίνει θεωρείται εθνικός μειοδότης (είναι κάτι αντίστοιχο με την περίπτωση της ΠΓΔΜ στις αρχές της δεκαετίας του 90).  Η προσπάθεια αυτή σταματά επίσημα το 1913, με την ίδρυση του αλβανικού κράτους. Έκτοτε, ο όρος «Αλβανός» εγκαταλείπεται σταδιακά αφού αποκτά σαφές εθνικό πρόσημο και οι Αλβανοί μετατρέπονται από «αδελφό έθνος» σε ένα νέο, πονηρό και πανούργο εθνικό συνονθύλευμα που επιβουλεύεται την εδαφική ακεραιότητα της χώρας. Αναπόφευκτη επίπτωση του αλυτρωτικού ναυαγίου για το ελληνικό κράτος, είναι η δαιμονοποίηση της γλώσσας και της ιστορίας των αλβανόφωνων Ελλήνων, οι οποίοι αφού επί σειρά δεκαετιών χρησιμοποιήθηκαν ως καύσιμη ύλη του ελληνικού αλυτρωτισμού, τελικά αποτέλεσαν προϊόν ιδεολογικής απόχρεμψης και παράπλευρη απώλεια μίας εθνικής αστοχίας. Η συνέχεια γνωστή: η ιστορία και η γλώσσα των Αρβανιτών έπρεπε να μπούνε στη λήθη, να ξεχαστούν και στην ανάγκη να παταχθούν από το επίσημο ελληνικό κράτος.

Σημείωση: η προσπάθεια του Αρ.Κόλλια και των συν αυτώ να θεωρηθούν Έλληνες και Αλβανοί ως αδελφά έθνη, στηρίχθηκε ιδεολογικά  στην αντίστοιχη επιχειρηματολογία του ελληνικού κράτους κατά τα έτη 1878-1913. Η προσπάθεια αυτή φυσικά απέτυχε στις δεκαετίες 1980 και 1990 και δυστυχώς έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επεδίωκε (θα ασχοληθούμε με το θέμα αυτό σε επόμενη δημοσίευση).

Η συνεισφορά των αλβανόφωνων Ελλήνων στην παγίωση και την συνοχή του ελληνικού έθνους.

Οι Αρβανίτες, ως μέλος της εθνοθρησκευτικής (ή εθνοτικής) ελληνορθόδοξης ταυτότητας των Ρωμιών, συναποτέλεσαν μαζί με το ελληνόφωνο στοιχείο τη βάση του εξεγερμένου ανακαινιζόμενου ελληνικού έθνους στην επανάσταση του 1821. Η θρησκευτική πίστη τότε ήταν το κύριο εθνικό δηλωτικό και μάλιστα σε απόλυτο βαθμό και δεν ήταν, όπως τώρα, ένας δρόμος εσωτερικής και μεταφυσικής αναζήτησης. Όποιος από ορθόδοξος γινόταν μουσουλμάνος, αυτόματα γινόταν Τούρκος. «Τούρκεψε» έλεγαν οι ορθόδοξοι -ενώ οι Αρβανίτες έλεγαν "μούτισε" ["μουτ": κόπρανα, στα αρβανίτικα] για αυτού του είδους τις μεταστροφές. Δεν είναι τυχαίο ότι στα πρώτα συντάγματα και επαναστατικά πολιτεύματα του 1821 ως «Έλληνες» χαρακτηρίζονταν όσοι κάτοικοι της Ελλάδας πίστευαν στον Χριστό. Από την άλλη, οι ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι στην Επανάσταση του 1821 (όπως και φυσικά οι αλβανόφωνοι μουσουλμάνοι) πήραν το μέρος των Οθωμανών. Υπήρξαν πολλές μάχες όπου οι επαναστάτες ήταν Αρβανίτες και οι μαχητές του οθωμανικού στρατού ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι. Ακόμα και στην ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922, το κύριο εθνικό δηλωτικό βάσει του οποίου έγινε η ανταλλαγή ήταν η θρησκεία: ως Έλληνες χαρακτηρίστηκαν οι ορθόδοξοι κάτοικοι της σημερινής Τουρκίας. Αρκετοί από αυτούς ήταν τουρκόφωνοι (Καπαδόκες, Γκαγκαβούζηδες, τουρκόφωνοι Πόντιοι Μπαφραλήδες κλπ). Αντίστοιχα, εκατοντάδες χιλιάδες ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι της σημερινής Ελλάδας εκδιώχθηκαν στην Τουρκία ως εθνικά Τούρκοι.

Συνεπώς, η στοιχειώδης γνώση της ιστορίας απλοποιεί αρκετά τα πράγματα στην περίπτωση των Αρβανιτών. Οι Αρβανίτες είναι σάρκα από την σάρκα του ελληνικού έθνους, συστατικό στοιχείο και ψυχή αυτού. Ποτέ δεν διαχώρισαν τον εαυτό τους από αυτό, ούτε φυσικά ποτέ αμφισβητήθηκε η ελληνικότητά τους. Τα αρβανίτικα, τα τσακώνικα, τα τούρκικα των προσφύγων μετά το 1922, αλλά και η παράλληλη ανάπτυξη πολλών τοπικών ελληνικών διαλέκτων, ήταν ο πλούτος του ελληνισμού και η πολυχρωμία της ελληνικής γλώσσας. Μόνο μετά την ίδρυση του ελληνικού βασιλείου (1830) και μετά αρχίζει η προσπάθεια εμφύσησης μίας ενιαίας, καθολικής και τυποποιημένης ελληνικής εθνικής συνείδησης, σύμφωνα με τα τότε ισχύοντα στην Δυτική Ευρώπη, μέσω των κρατικών μηχανισμών και άλλων πολιτειακών και λοιπών θεσμών: εκπαίδευση, στρατός, εκκλησία, δικαιοσύνη κλπ.  Αυτή η διαδικασία διήρκεσε πολλές γενιές και όσο μειωνόταν ο αναλφαβητισμός και η γενική αγραμματοσύνη, τόσο περισσότερο βαθιά έμπαινε στην ελληνική κοινωνία.

Δημήτρης Δαλάτσης

12.8.2015

Η ταυτότητα των Αρβανιτών 1. "Δύο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένον αχυρώνα"

  

Με αφορμή τον καταιγισμό στο διαδίκτυο με αμφιβόλου επιστημονικής αξίας άρθρα, με αυτοσχέδια βίντεο στο youtube που είναι γεμάτα με υπερβολές και ιστορικές λαθροχειρίες καθώς και με πλήθος blogs, sites, groups στο facebook με ύποπτους σκοπούς και με κρυφό ή φανερό προπαγανδιστικό χαρακτήρα, θα ήθελα να καταγράψω μερικά βασικά πράγματα. Απευθύνομαι πρωτίστως σε σοβαρούς ανθρώπους που θέλουν είτε ως Αρβανίτες να βρούνε τις ρίζες τους, είτε ως ιστορικοί ερευνητές να γνωρίσουν αυτή την πληθυσμιακή ομάδα.

     Αυτό που εύκολα θα διαπιστώσει ο αναγνώστης είναι η μεγάλη έλλειψη επιστημονικής μελέτης της ιστορίας και της ταυτότητας των Αρβανιτών. Κανένα ελληνικό Πανεπιστήμιο δεν έχει ασχοληθεί με το θέμα και αυτό έχει ως συνέπεια να κυκλοφορούν αμφιβόλου επιστημονικής αξίας βιβλία στα οποία δυστυχώς επικρατεί φανατισμός, μισαλλοδοξία και ακραίος πολιτικός λόγος. 

Μέσα από το παρόν blog, θα προσπαθήσω να αναπτύξω, με νηφάλια και ψύχραιμη ματιά, όλα τα θέματα που είναι "ταμπού" και απασχολούν τους Αρβανίτες. Η δυσκολία ενός τέτοιου εγχειρήματος είναι δεδομένη και μάλιστα επιτείνεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι αποτελώ μέρος και μέλος  της υπό έρευνα πληθυσμιακής ομάδας των Αρβανιτών.

Μερικά δεδομένα (αντί προλόγου)

1. Με δεδομένο ότι βιώνουμε τον γλωσσοθάνατο της Αρβανίτικης διαλέκτου η οποία ομιλείται πλέον μόνο από άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, όταν μιλάμε για Αρβανίτες μιλάμε πλέον για "πληθυσμιακή" ομάδα. Δεν μπορεί πλέον να γίνεται λόγος για "γλωσσική μειονότητα" ή "μειονοτική γλώσσα", πολλώ δε μάλλον για "εθνική" ή "εθνοτική" ομάδα, για "φυλή", "ράτσα", ή γλωσσική συνιστώσα του ελληνικού έθνους.

2.  Ελλείψει σοβαρής ιστορικής έρευνας, αυτή τη στιγμή επικρατούν μόνο έρευνες με σαφές πολιτικό περιεχόμενο και στην ουσία καταγραφές "ευσεβών πόθων" και "αυτοεκπληρούμενων προφητειών" των συγγραφέων τους. Ένα μικρό λιθαράκι στην αναίρεση αυτών των ερευνών που είναι γεμάτες με φανατισμό και μισαλλοδοξία, προσπάθησα να βάλω με την δεκαετή μου έρευνα που ευοδώθηκε το 2012 με την έκδοση του δίτομου έργου "Οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης".  Ο καλός μου φίλος  Κωνσταντίνος Τσοπάνης, με την έκδοση του "Αρβανίτικου Λεξικού"καθώς και με πλήθος άρθρων και ερευνών, έχει βάλει τις βάσεις για την οικοδόμηση μίας νηφάλιας "δεξαμενής σκέψης " και μίας δύσκολης προσπάθειας ιστορικής αυτογνωσίας των Αρβανιτών. Έργο καθόλου εύκολο, καθώς οι κίνδυνοι είναι πολλοί όπως θα δούμε στη συνέχεια.

3. Αυτή τη στιγμή στο διαδίκτυο υπάρχει μία κόντρα: στη μία πλευρά βρίσκονται Έλληνες (κυρίως όχι Αρβανίτες) οι οποίοι θεωρούν πως οι Αρβανίτες είτε ήταν κάποτε ελληνόφωνοι αλλά -αγνώστως πως- εξαναγκάστηκαν να μιλήσουν αρβανίτικα, είτε προσπαθούν να επιχειρηματολογήσουν (προβαίνοντας σε πλήθος αυθαιρεσιών και ιδεολογικών ακροβασιών) περί της ελληνικότητας της αλβανικής γλώσσας. Είτε με τον έναν  είτε με τον άλλον τρόπο, λύνουν αξιωματικά και επιστημονικοφανώς έναν πολύ δύσκολο γρίφο, χρησιμοποιώντας κυρίως τη φαντασία τους και την ακραία ιδεολογική τους σκέψη. 

Η πλευρά αυτή χαρακτηρίζεται από έναν ακραίο εθνοκεντρικό λόγο που ενίοτε αγγίζει τον νεοναζισμό ενώ ο λόγος της είναι επιθετικός, αντιεπιστημονικός και απειλητικός σε όποιον προσπαθεί να τον αποδομήσει ή έστω να φέρει υπό το φως της λογικής τις ακρότητές του.

Χλαμύδες, περικεφαλαίες, άγριοι πολεμιστές, σπαθιά, χρυσαυγίτικα συνθήματα, κοντάρια, ήρωες της ελληνικής επανάστασης (Αρβανίτες ή μή), νεοπαγανιστικά σύμβολα που συνυπάρχουν και αυτά μαζί με έναν ενίοτε αντικληρικαλιστικό λόγο κλπ. είναι κάποια από τα "συνοδευτικά" αυτής της πλευράς.

Από την άλλη πλευρά βρίσκονται είτε Αλβανοί είτε (λίγοι) Έλληνες αλβανίζοντες. Κυρίως πρόκειται για Αλβανούς που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα και γνωρίζουν καλά ελληνικά, ενώ λιγότερο πρόκειται για Αλβανούς που κάνουν προπαγάνδα από την Αλβανία. Ο ίδιος εθνοκεντρισμός και η ίδια ακροδεξιά ιδεολογία χαρακτηρίζει και αυτή την ομάδα. Τα ίδια σύμβολα, αυτή τη φορά με αλβανικό προσανατολισμό (κόκινοι δικέφαλοι αετοί, Σκεντέρμπεης, οι αδερφοί Φρασέρι κλπ), οι ίδιες πρακτικές, ο ίδιος ακραίος πολιτικός λόγος, οι ίδιες (αντεστραμμένες φυσικά) ιστορικές λαθροχειρίες. Και εδώ πλήθος blogs, sites και groups στο facebook. Η πλευρά αυτή θεωρεί τους Αρβανίτες Αλβανούς, χρησιμοποιώντας ως κύριο επιχείρημα την χρήση της αρβανίτικης διαλέκτου. 

Ένα κοινό χαρακτηριστικό των δυο αυτών ομάδων είναι ότι μέσω της αναζήτησης στο google, ψάχνουν ο,τιδήποτε έχει σχέση με τους Αρβανίτες στο διαδίκτυο, και προσπαθούν να προπαγανδίσουν την "πραμάτεια" τους με βρισιές, απειλές και ατατανόμαστες εκφράσεις. 

Όταν δε συγκρούονται μεταξύ τους στο διαδίκτυο, θυμίζουν χούλιγκανς που πλακώνονται στο ξύλο στους δρόμους των πόλεων, ενώ τα επιχειρήματα και το επίπεδο διαλόγου είναι τουλάχιστον γραφικά.

Χρησιμοποιεί ο καθένας τους πλήθος ψεύτικων προφίλ και άβαταρ, και έτσι δίνουν την εικόνα ότι είναι πολλοί. Δυστυχώς γι'αυτούς όμως, γίνονται εύκολα αντιληπτοί...

Και εδώ αλλά και στο γκρουπ  στο facebook "Οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης" τα άτομα αυτά είναι ανεπιθύμητα και αποκλείονται. Ας συμβιβαστούν με την ιδέα ότι υπάρχουν και μέρη στο διαδίκτυο όπου δεν θα μπούνε για να περιφέρουν τις εμμονές και τα προσωπικά τους προβλήματα.
Ας καταλάβουν ότι η ιστορία των προγόνων μας δεν θα μετατραπεί σε αρένα και σε πεδίο μάχης επειδή το θέλουν αυτοί.

Μέσα από το blog αυτό θα προσπαθήσουμε να καταδείξουμε ότι οι δυο παραπάνω ομάδες δεν είναι τίποτα περισσότερο από "δύο γάιδαρους που μαλώνουνε σε ξένον αχυρώνα". 

Κυρίως όμως να πούμε ότι υπάρχουν άνθρωποι σοβαροί που θέλουν με νηφαλιότητα, σοβαρότητα και με αληθινή αγάπη για την αρβανίτικη καταγωγή τους, να βρούνε τις ρίζες τους, να επικοινωνήσουν με το παρελθόν τους και να βρούνε  στοιχεία για την ιστορία τους, αναπτύσσοντας μία πραγματική και όχι φανταστική αυτογνωσία.

Δημήτρης Δαλάτσης

7.8.2015

26 Απριλίου 1914. Η λεηλασία του Σουλτάνκιοϊ (Βιθκουκίου) Ανατολικής Θράκης

Τον Απρίλιο του 1914 το κλίμα βίας εναντίον του ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης εντείνεται. Το Υποπροξενείο Ραιδεστού, σε τηλεγράφημά του στις 7 Απριλίου 1914 προς την ελληνική πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη, παρουσιάζει την δεινή θέση των Ελλήνων:  «Τούρκοι οργιάζουσι κατά ημετέρων πανταχόθεν Υποδιοίκησιν του Κιοπρού, Μαλγάρων, Κεσάνης, Ραιδεστού, Χαριουπόλεως. Φυλακίζουσι, φονεύουσι, ληστεύουσι, αρπάζουσι περιουσίας και κτήνη κατά χιλιάδας και επαρχία Σαράντα Εκκλησιών ερημούται Ελλήνων εκδιωκομένων[…]»[1].

Η εκδίωξη του ελληνικού στοιχείου συνδυάζεται με την εγκατάσταση από την οθωμανική διοίκηση χιλιάδων μουσουλμάνων προσφύγων της βαλκανικής μεταξύ των οποίων και πολλών Αλβανών μουσουλμάνων οι οποίοι αφού εγκαθίστανται, επιτίθενται στους εναπομείναντες χριστιανούς και οικειοποιούνται τις περιουσίες τους: 

«Κατ’ απάνθρωπον και αυθαδέστατον σχέδιον, ολόκληρος ο ορθόδοξος αγροτικός πληθυσμός της Θράκης συμποσούμενος εις 350 περίπου χιλιάδας ψυχών, εξαναγκάζεται να εγκαταλείψη την πάτριον γην εν η επί χιλιετηρίδας έζησε και να παραχωρήση τον τόπον εις τους έξωθεν ερχομένους Μωαμεθανούς και δη ως επί το πλείστον Αλβανούς εκ των Σερβικών μερών πρόσφυγας αφαιρουμένους πρότερον βία όλην την ακίνητον και αυτήν έτι την κινητήν περιουσίαν αυτού και πλείστα άλλα ανήκουστα υφισταμένους δεινά».[2]

Στο πλαίσιο των προαναφερθέντων διώξεων του ελληνικού στοιχείου εντάσσεται η λεηλασία του Σουλτάνκιοϊ που σημειώνεται στις 26 Απριλίου 1914. Αιτία της λεηλασίας είναι η άρνηση των κατοίκων του Σουλτάνκιοϊ να παραδώσουν τα ποίμνιά τους στους Τούρκους των Υψάλων και του Σαρεξάλη. Στις 2 μετά τα μεσάνυχτα, δεκάδες οπλισμένοι μουσουλμάνοι, υπό την καθοδήγηση των Τούρκων χωροφυλάκων -οι οποίοι ενώ εστάλησαν εκεί για να επιβάλουν την τάξη, συμμετείχαν στη λεηλασία του χωριού-  εισβάλλουν στο χωριό, λεηλατούν τα σπίτια και τις αποθήκες, βιάζουν δεκάδες γυναίκες, σκοτώνουν 5 άνδρες και αρπάζουν χιλιάδες ζώα. Για να βρούνε μάλιστα κρυμμένα χρήματα, σκάβουν  σε πολλά σημεία στο χωριό. 

Η πληρέστερη και λεπτομερέστερη περιγραφή γίνεται από τον Μητροπολίτη Αμισού ο οποίος σε έκθεση που συντάσσει στις 11 Μαΐου 1914 αναφέρει: 

«τη 26 Απριλίου εγένετο επίθεσις εις 18 χωρία περί την 2αν ώρα μετά μέσον. Οι επιδρομείς μέχρι πρωίας κατώρθωσαν να απογυμνώσουν όλας τας οικίας και τας αποθήκας και έσκαψαν διάφορα μέρη προς εύρεσιν χρημάτων[…]. Εν Σουλτάν κιοϊ, χωρίον εκ διακοσίων περίπου οικιών, είχον  αναχωρήσει οι άνδρες και έμειναν αι γυναίκες εν τη ελπίδι ότι δεν θα κακοποιηθώσιν. Οι χωροφύλακες επί κεφαλής νέων προέβησαν εις όργια. Διεκορεύθησαν αι εξής παρθένοι: αι αδελφαί Ελένη και Μελπομένη Κωνσταντίνου, Αγγελούδα Δημητρίου, Παρασκευή Χρήστου, Μαρία Παρασκευά, Ελένη Πέτρου, Αθηνά Στεφάνου, Αθηνά Μιχαήλ και Φίλια Μιχαήλ, άπασαι 12-18 ετών. Αι τρεις των ως άνω κατέφυγον εις την οικίαν του Νικολάου Κερμεντζή όπου εισήλθον οι τρεις χωροφύλακες Αμζάς, Μουσταφάς και Αλής, οι υιοί του εκ του χωρίου Τσαρήτσασλή Ισμαήλ τσασή, Χασάν και Ισμαήλ και οι εκ του χωρίου Τεφικιέ αδελφοί Χασάν και Ισμαήλ και παρέμειναν μέχρι πρωίας ασελγούντες επί των παρθένων. Των άλλων παρθένων βιασταί είναι ο εκ του χωρίου Μπαλήμπατσή Σουλεϊμάν ογλού Σεφκή και Αρίφ Ακή. Γυναίκες ατιμασθείσαι είναι η Μαρία Δημητρίου, Σιμερούδα Χρήστου, Σίρμω Χρήστου, Βασιλική Νικολάου, Σιρματένια Χρήστου, Αθηνά Χρήστου, Σοφία Σταύρου, Σταμάτα Αθανασίου, Μαρία Κωνσταντίνου, Παρασκευή Αριστείδου, Μαρία Λάζου και άλλαι. Εις το χωρίον τούτο εσφάγησαν οι Δημήτριος Στάθης, Χρήστος Πράβτζης και Νικόλαος Δίρτζας, επληγώθησαν δε ο Νικόλαος Κερμεντζής και Σταύρος Μήτρου. Απήχθησαν υπό των επιδρομέων οι Ευάγγελος Γκίλιου, Νικόλαος Αραμπατζής και Δημήτριος Χρήστου, ων άγνωστος η τύχη, ως και η του Δημητρίου Βογιατζή. Εκλάπησαν 6.600 πρόβατα, 3.000 αρνία και 800 άλλα ζώα». [3]

Πηγή: Δημήτρης Δαλάτσης, Οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης, Αθήνα 2012, τόμ.Α', σσ.290,292-3.  Αναλυτική περιγραφή της λεηλασίας του Σουλτάνκιοϊ γίνεται στις σελίδες 290-295 του ως άνω βιβλίου. 

Αφιερωμένο στη μνήμη των αδικοχαμένων προγόνων μας που χάθηκαν διότι ήταν οι "άλλοι" σε ένα άθλιο παιχνίδι που παίζεται από τότε που υπάρχει ο άνθρωπος. Homo homini lupus (ο άνθρωπος για τον άνθρωπο λύκος):

  

_______________________________________

[1] Ελληνική Πρεσβεία Κωνσταντινουπόλεως, 4.4.1914, 10:45 (τηλεγράφημα). Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών (Α.Υ.Ε.) 1914. Φ. Α/21 ε’ (Διπλωματικαί ενέργειαι σχετικώς με τους εν Τουρκία Διωγμούς των Ελλήνων.Ιανουάριος-Μάιος 1914). Αρ.Πρωτ.9708/8.4.1914.

[2] Ελληνική Πρεσβεία Κωνσταντινουπόλεως, 7.4.1914, 01:30 (τηλεγράφημα). Α.Υ.Ε. 1914, Φ.Α/21ε’ (Διπλωματικαί ενέργειαι σχετικώς με τους εν Τουρκία Διωγμούς των Ελλήνων.Ιανουάριος-Μάιος 1914). Αρ.Πρωτ.9564/8.4.1914. Στην αρχή του τηλεγραφήματος αναφέρεται: «Στιγμήν ταύτην ελήφθη επόμενον τηλεγράφημα Υποπροξένου Ραιδεστού ού το περιεχόμενον ανακοινώ Πρεσβείαις Ρωσσίας και Αγγλίας ίνα χρησιμοποιήσωσι τα αγγελλόμενα εις διάβημά των παρά Μ.Βεζύρη γενησόμενον μετά μεσημβρίαν».

[3]  Κατάλογος βιαιοτήτων εν Θράκη (ανυπόγραφο και αταξινόμητο). Α.Υ.Ε. 1914, Φ.Α/21α’, τμ.α’.

Βασιλική Λαμπρίδου-Φωτάκη, η «κυρά των Μαρασίων», η αγέρωχη Αρβανίτισα από το Μεγάλο Ζαλούφι

Η προτομή της κυράς των Μαρασίων

 Η «Κυρά των Μαρασίων» Βασιλική Λαμπρίδου – Φωτάκη, γεννήθηκε στο Μεγάλο Ζαλούφι το 1904 και απεβίωσε στις 19 Ιουνίου 2011 σε ηλικία 107 ετών. Για περισσότερα από 50 χρόνια ύψωνε στην αυλή του σπιτιού της, 300 μέτρα από τα τουρκικά φυλάκια, την ελληνική σημαία. Για τους στρατιώτες που υπηρέτησαν στο Τρίγωνο, υπήρξε όλα αυτά τα χρόνια μια στοργική δεύτερη μάνα.

    Η "κυρά Βασιλικούδα", όπως την αποκαλούσαν οι συγχωριανοί της, γυναίκα σύμβολο των Ελλήνων ακριτών, γεννήθηκε στο Μεγάλο Ζαλούφι της Ανατολικής Θράκης. Από παιδί γνώρισε την ορφάνια και την πίκρα της προσφυγιάς, καθώς η οικογένειά της μετακινήθηκε κυνηγημένη από τους Τούρκους στην Αδριανούπολη. Με την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης τον Οκτώβριο του 1922 εγκαταστάθηκε προσωρινά στο Ελληνοχώρι Διδυμότειχου και έπειτα στο Σάκο της Νέας Ορεστιάδας.

        

Η κυρά των Μαρασίων

   

Παντρεύτηκε δύο φορές και απέκτησε τέσσερα παιδιά. Και όταν έχασε τα τρία σε νεαρές ηλικίες, άρχισε να αντιμετωπίζει σαν δικά της παιδιά όλα τα Ελληνόπουλα και ιδιαίτερα τα στρατευμένα. Το 1962 εγκαταστάθηκε οριστικά στο χωριό Μαράσια, στο Δήμο Τριγώνου. Το σπίτι της είναι το τελευταίο του οικισμού, δίπλα στο ακριτικό φυλάκιο και 300 μέτρα από τα τουρκικά φυλάκια, με φυσικό σύνορο τον Έβρο.

    Για πενήντα χρόνια ήταν εκείνη που ύψωνε καθημερινά την Ελληνική σημαία στην αυλή του σπιτιού της, μερικές εκατοντάδες μέτρα από τα ελληνοτουρκικά σύνορα. Έλεγε ότι ακούγοντας τους Τούρκους από την άλλη πλευρά ένιωθε πάντα την ανάγκη να δηλώνει την παρουσία της και την ελληνικότητα του τόπου. "Για να φαίνεται η σημαία απέναντι, εκεί όπου γεννήθηκα", έλεγε. Όσοι υπηρέτησαν τη στρατιωτική θητεία τους στον Βόρειο Έβρο τη θυμούνται με ευγνωμοσύνη. Τους μαγείρευε, τους έπλενε, τους συμβούλευε σαν δικά της παιδιά.

Το σπίτι της Κυράς των Μαρασίων

Για την προσφορά της στην πατρίδα και στα στρατευμένα νιάτα είχε τιμηθεί το 2007 από την Ακαδημία Αθηνών, κατόπιν πρότασης του Δήμου Τριγώνου, που εξέφρασε την εκτίμηση και αγάπη όλης της τοπικής κοινωνίας. Το 2010 τιμήθηκε επίσης από τον Στρατό Ξηράς. Η κηδεία της έγινε στα Μαράσια Έβρου με τιμές εν ενεργεία αξιωματικού.

    Στις 29 Σεπτεμβρίου 2012, ο Δήμος Ορεστιάδας τίμησε την «κυρά των Μαρασίων» πραγματοποιώντας τα αποκαλυπτήρια της προτομής της, την οποία φιλοτέχνησε ο γλύπτης Χρήστος Μπάρδης. Η προτομή τοποθετήθηκε στην αυλή του σπιτιού της, λίγα μέτρα από τα ελληνοτουρκικά σύνορα.[1]

  Δημήτρης Δαλάτσης

  27.2.2013 

---

[1] Πηγή: http://www.enkripto.com.