Σάββατο 7 Νοεμβρίου 2015

Η ταυτότητα των Αρβανιτών 3. Οι θεωρίες των άλλων για εμάς...


Δυστυχώς για εμάς τους Αρβανίτες, επικρατεί εδώ και δεκαετίες το εξής παράδοξο: οι ίδιοι οι Αρβανίτες, είτε να αδιαφορούν για το παρελθόν τους, είτε ακόμη και να αποκρύπτουν την καταγωγή τους. Είτε να αρνούνται ότι είναι Αρβανίτες, είτε να έχουν απωθήσει στα βάθη του ασυνειδήτου κάθε τι που θυμίζει την καταγωγή τους.
Κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό θέλουν να ξεχαστεί το παρελθόν τους αδιαφορώντας ανοιχτά γι'αυτό. Θέλουν να ξεχαστούν τα αρβανίτικα (βρίσκονται ήδη στο στάδιο του γλωσσοθανάτου καθώς οι νέες γενιές δεν τα μιλάνε), ενώ πολλοί διάκεινται εχθρικά σε όποιον "δικό τους" αρχίζει να ψάχνει το παρελθόν, να φέρνει στην επιφάνεια αυτά που πρέπει να ξεχαστούν, να κάνει περίεργες ερωτήσεις γι'αυτά που πρέπει να διαγραφούν από τη μνήμη όλων.

Από τους  ελάχιστους Αρβανίτες που ασχολούνται με την ιστορία τους και την καταγωγή τους, το μεγαλύτερο ποσοστό το κάνει όντας εμποτισμένο από τις αρχές του κυρίαρχου "εθνικού αφηγήματος", αδυνατώντας να μπει στη βάσανο της σκληρής μελέτης και της χαράς που δίνει η αντικειμενική ιστορική έρευνα. Αυτό το μεγάλο ποσοστό, προσπαθεί να συνταιριάξει δύο τελείως διαφορετικά πράγματα: 

α) την κυρίαρχη θέση του ελληνικού κράτους περί του ορισμού του "ελληνικού έθνους" από την εποχή του Παπαρρηγόπουλου και μετά. Δηλαδή, τη θεωρία ότι το ελληνικό έθνος έχει εδώ και χιλιάδες χρόνια την ίδια εθνική συνείδηση και αυτοσυνειδησία και ότι το κύριο εθνικό δηλωτικό καθ'όλη τη διάρκεια αυτής της γραμμικής ιστορικής πορείας είναι αποκλειστικά η ελληνική γλώσσα. 

β) από τη στιγμή που κάποιος εγκλωβιστεί σε αυτή τη θεωρία (που στην πράξη έχει αναιρεθεί εδώ και πολλές δεκαετίες από τους σοβαρούς ιστορικούς), τότε, αν είναι Αρβανίτης έχει μόνο δύο λύσεις: β1) να αποδεχτεί ότι προέρχεται από άλλο έθνος, από το αλβανικό εν προκειμένω, και άρα, διαγράφοντας το παρελθόν του, μπαίνει σε ένα διαφορετικό έθνος, αφού απαρνείται τη γλώσσα των πατέρων του και υιοθετεί μια άλλη. Η αλήθεια είναι ότι η θέση αυτή οδηγεί σε μία ιδιότυπη εθνική σχιζοφρένεια και κανείς δεν μπορεί να την αντέξει. 
β2)  να πλάσει μια δεύτερη θεωρία, παραπληρωματική μέσα στην αρχική θεωρία του ελληνικού αφηγήματος, ώστε από τη μία να μη "θίγει" εθνικά το κυρίαρχο αφήγημα, ενώ από την άλλη να "κατοχυρώνει" ιδεολογικά την υπο-θεωρία του. Η χειραγώγηση της ιστορίας, η κατακρεούργηση, η συρραφή, η επιλεκτική χρήση των ιστορικών πηγών είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για να στηθεί η θεωρία αυτή. Επίσης, χρειάζονται αυθαίρετες συνεπαγωγές και κάλυψη των πολλών κενών είτε με δημιουργική φαντασία, είτε με σχεδόν αξιωματικά επιχειρήματα τα οποία δημιουργούν κυκλικές αναφορές και λογικά σφάλματα, τα οποία όμως είναι πάντα δευτερεύοντα σε κάθε θεωρία που δεν στηρίζεται στην επιστημονική μεθοδολογία, αλλά σε ευσεβείς πόθους και αυτοεκπληρούμενες προφητείες. 
Αυτού του είδους η "σχολή" κυριαρχεί αυτή τη στιγμή.  Εντοπίζεται ιστορικά μετά την ίδρυση του αλβανικού κράτους (1913) και το ναυάγιο του πολυετούς προσεταιρισμού του νεόκοπου αλβανικού έθνους από τον αλυτρωτικό λόγο του επίσημου ελληνικού κράτους (θα ασχοληθούμε σε άλλο άρθρο με αυτό). Αποτελεί μία προσπάθεια της κυρίαρχης ελληνικής θεωρίας να επανεγγράψει τους Αρβανίτες στην  ελληνική "εθνική ουσία" και να τους εντάξει σε προκαθορισμένα "εθνικά" καλούπια. Το ότι αυτή η θεωρία, όπως αναφέρω και πιο πάνω, είναι διάτρητη ιστορικά και περιέχει παράδοξες παραδοχές, αναπόδεικτες θέσεις και τρομερές αναντιστοιχίες με την πραγματικότητα, ουδόλως απασχολεί αυτούς που τη διακινούν.
Στη θεωρία αυτή στοιχίζεται κυρίως η εθνοκεντρική σκέψη, σε όλες της τις εκφάνσεις (πατριωτική, εθνικιστική, φασιστική-νεοναζιστική), ενώ απολαμβάνει την ανοχή της παραδοσιακής αριστερής σκέψης,κομμουνιστικής και μη.
Η θεωρία αυτή δεν είναι ενιαία, αλλά εκφράζεται με πολλές απολήξεις, πολλές από τις οποίες αγγίζουν τα όρια της γραφικότητας.
Σταχυολογώντας τα όσα κυκλοφορούν στο διαδίκτυο αλλά και σε σχετικά βιβλία που έχουν εκδοθεί, οριοθετών επιγραμματικά το πλαίσιο αυτής της θεωρίας, παρουσιάζοντας κάποιες εκδοχές της:

1. Οι Αλβανοί είναι ένας λαός που κατοικούσε στην περιοχή της Κασπίας θάλασσας. Οι Αρβανίτες δεν έχουν σχέση με αυτούς. Οι Αλβανοί ήρθαν κάποια στιγμή από εκεί στα Βαλκάνια και "έκλεψαν" την αρβανίτικη γλώσσα. Εδώ γίνεται εκτεταμένη χρήση ενός αποσπάσματος των "Γεωγραφικών" του Στράβωνος.
Με τον τρόπο αυτό, γίνεται ένας πολύ βολικός διαχωρισμός των Αρβανιτών από τους Αλβανούς, και ιστορικά αλλά και γλωσσικά.

2. Οι Πελασγοί είναι οι προπάτορες των Ελλήνων. Έτσι, οι Αλβανοί μπορεί να είναι μόνο απόγονοι των βάρβαρων Ιλλυριών. Οι Αρβανίτες εδώ εκλαμβάνονται ως γηγενείς Ηπειρώτες ή απόγονοι των Πελασγών, Μολοσών κλπ που εξαναγκάστηκαν (αγνώστως πως) να χάσουν την ελληνική γλώσσα και να υιοθετήσουν την αρβανίτικη. Εδώ ο ιστοριοδίφης Σαράντος Καργάκος δεν διστάζει να γράψει ότι ίσως αυτή η γλωσσική μεταστροφή να οφείλεται στο πιο εύκολο και εύληπτο ...συντακτικό της αλβανικής γλώσσας! Επίσης, ο Θεοφάνης Μαλκίδης είναι της θεωρίας ότι οι Αρβανίτες ήταν ελληνόφωνοι που αναγκάστηκαν να μιλήσουν αρβανίτικα.
Σε διάφορες πιο λαογραφικές εκδοχές αυτής της υπο-θεωρίας, οι Αρβανίτες ήταν ελληνόφωνοι, αλλά κάποια απροσδιόριστη στιγμή στην τουρκοκρατία τους ετέθη το δίλημμα: ή θα έχαναν τη γλώσσα τους, ή θα έχαναν τη θρησκεία τους. Προτίμησαν το πρώτο....
Εδώ, τα αρβανίτικα παρουσιάζονται ως ένα τέκνο που προήλθε από βιασμό, ως ένα μίασμα, ως μία πληγή που πρέπει να κλείσει, ως μία πράξη εξωτερικού εξαναγκασμού.

3. Μία άλλη θεωρία είναι ότι οι Αλβανοί μιλάνε τα γκέκικα ενώ οι Αρβανίτες τα τόσκικα, ενώ μεταξύ γκέκικων και τόσκικων υπάρχουν τεράστιες διαφορές, σε σημείο μη αμοιβαίας κατανόησής τους. Τα τόσκικα είναι μία αρχαία ελληνική διάλεκτος που πήρε στοιχεία από την γκέκικη, χωρίς όμως να χάσει την ελληνικότητά της.

4. Τα σύγχρονα αλβανικά παρουσιάζονται ως μία γλώσσα που είναι ένα ψηφιδωτό από γειτονικές γλώσσες και ως μια γλώσσα που έχει κλέψει από τα μεσαιωνικά αρβανίτικα. Τα μεσαιωνικά αρβανίτικα αποτελούν τη μετεξέλιξη κάποιων προελληνικών διαλέκτων, με πλήθος αρχαίων -ομηρικών- λέξεων. Οι Αλβανοί παρουσιάζονται ως ένας λαός που αν δεν έχει έρθει από την Κασπία, είναι ένας λαός που υιοθέτησε τα μεσαιωνικά αρβανίτικα και με το πέρας του χρόνου τα μετεξέλιξε βάζοντας μέσα τούρκικες λέξεις. Οι δύο λαοί δεν έχουν καμία σχέση, ούτε εθνική, ούτε γλωσσική. Οι Αλβανοί εμφανίζονται περίπου ως καταχραστές της γλώσσας τους.

5. Οι Αλβανοί ήταν και αυτοί αρχαίας ελληνικής καταγωγής, μετά όμως οι περισσότεροι ασπάστηκαν τον μωαμεθανισμό και σιγά σιγά υιοθέτησαν την αλβανική εθνική ταυτότητα. Τα αρβανίτικα και εδώ εμφανίζονται ως μία αρχαία, ομηρική διάλεκτος της ελληνικής.


Υπάρχουν και άλλες παρόμοιες εκφάνσεις αυτής της θεωρίας, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο απαράδεκτες ιστορικά. Το κύριο γνώρισμα αυτής της θεωρίας είναι ότι εντάσσει τους Αρβανίτες στο ελληνικό εθνικό αφήγημα, τους κάνει να μην αισθάνονται ενοχές  για το ότι δέχτηκαν να ξεχάσουν την ιστορία τους και τη γλώσσα τους, ενώ ταυτόχρονα τους "κουνάει το δάχτυλο" προειδοποιώντας τους ότι όρος της συμφωνίας είναι να διαγράψουν κάθε τι που θυμίζει το παρελθόν τους. Γι'αυτό μάλιστα υπάρχει έτοιμη και η απάντηση: όποιος προσπαθήσει να ασχοληθεί με το παρελθόν των Αρβανιτών, και δεν αποδέχεται κάποια από τις παραπάνω θεωρίες, τότε δεν μπορεί παρά να είναι πράκτορας των Αλβανών ή εθνικός μειοδότης.

Επίλογος:  οι Αρβανίτες είναι Έλληνες. Η ιστορία το έχει αποδείξει. Είναι σαρξ εκ της σαρκός του ελληνικού έθνους, όπως αυτό προέκυψε από την μετεξέλιξη της προεθνικής ρωμαίικης χριστιανικής ταυτότητας που υπήρχε για πολλούς αιώνες στη βυζαντινή και στην οθωμανική αυτοκρατορία.
Ως Αρβανίτες δεν έχουμε ανάγκη ούτε της προϊστορίας (Πελασγούς, Ιλλυριούς, Μολοσούς κλπ), ούτε κάποιων άλλων που θέλουν να μας υποδείξουν τι είμαστε. Δεν είμαστε ούτε ιθαγενείς, ούτε ανιστόρητοι για να αποδεχτούμε τόσο άκριτα τα όσα γράφουν κάποιοι άλλοι για εμάς... χωρίς εμάς....
Δεν χαρίζουμε την ιστορία μας, ούτε τη διάλεκτό μας. Ούτε στους καλοθελητές συμπατριώτες μας Έλληνες που θα θελήσουν να τα θάψουν, ούτε στους κακοπροαίρετους Αλβανούς που θα θελήσουν να μας επιβάλλουν την αλβανική ταυτότητα, χωρίς να μας ρωτήσουν.
Θεωρούμε τους Αρβανίτες ως αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού έθνους. Θεωρούμε τους Αλβανούς ως ένα γειτονικό έθνος με το οποίο μας συνδέουν πολλά, ακόμη και κοινοί πρόγονοι από τον μεσαίωνα και μετά. Όμως, η εθνική ταυτότητα είναι κάτι πιο ευρύ, κάτι πιο βαθύ, είναι κυρίως αυτο-ένταξη και αυτο-προσδιορισμός.
Δεν γινόμαστε περισσότερο Έλληνες απαρνούμενοι το παρελθόν μας και παραβλέποντας την ιστορική πραγματικότητα. Δεν γινόμαστε λιγότερο Έλληνες όμως αν δεν δεχόμαστε αυτές τις έτοιμες θεωρίες που βιάζουν κάθε έννοια της λογικής.

Δημήτρης Δαλάτσης
7.11.2015



Τετάρτη 12 Αυγούστου 2015

H ταυτότητα των Αρβανιτών 2. Αρβανίτες και εθνογένεση

Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, η γενναία Αρβανίτισσα

Η ιδιαίτερη (αν και όχι παγκοσμίως πρωτοτυπούσα) τυπολογία του εθνικισμού των βαλκανικών χωρών επιδίδεται σε μία παράδοξη διελκυστίνδα μάχης με το χρόνο. Με δεδομένο ότι η σημερινή έννοια του έθνους είναι κάτι σχετικά νέο στην ιστορία και μπορεί να αναζητηθεί στις αρχές της γαλλικής επανάστασης του 1789, κάθε λαός, εθνοτική ομάδα κλπ που αποφάσισε να σταθεί ως «έθνος» στο παγκόσμιο στερέωμα, έπρεπε να βρει, να αναδιαμορφώσει, να αναπλάσει ή ακόμα και να επινοήσει ένα «εθνικό» παρελθόν. Τα πρόσφορα υλικά άλλοτε ήταν άφθονα (π.χ. Ελλάδα), ενώ άλλοτε ήταν πενιχρά ή ακόμη και ανύπαρκτα, οπότε έπρεπε να αναζητηθούν ακόμη και στην ιστορία γειτονικών λαών (π.χ. ΠΓΔΜ).
Το ίδιο συνέβη και με την Αλβανία. Μέχρι το 1878 (Λίγκα του Πρίζρεν) δεν μπορεί να γίνει λόγος για «αλβανικό έθνος». Μέχρι τότε υπήρχε μία εθνοτικο-θρησκευτική τριχοτόμηση των αλβανόφωνων πληθυσμών:
α) Οι μουσουλμάνοι αλβανόφωνοι (οι επονομαζόμενοι Τουρκαλβανοί) ήταν πλήρως ταυτισμένοι με την οθωμανική εξουσία και αποτελούσαν την ραχοκοκαλιά της  Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια. 
β) Οι καθολικοί αλβανόφωνοι ήταν προσανατολισμένοι στο Βατικανό, στην Αυστροουγγαρία και στην Ιταλία μετέπειτα.
γ) Οι ορθόδοξοι αλβανόφωνοι ήταν ταυτισμένοι με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την ρωμαίικη ελληνορθόδοξη ταυτότητα, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί στο Βυζάντιο και κατά τα έτη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Οι Ρωμιοί, ήταν οι ορθόδοξοι πληθυσμοί των Βαλκανίων. Η ταυτότητά τους ήταν θρησκευτική, σφυρηλατήθηκε κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και έτσι τους διαχώριζε και η οθωμανική διοίκηση (ρουμ μιλιέτ). Φυσικά ανάμεσα στους Ρωμιούς υπήρχαν διαφορές (γλωσσικές, τοπικές, εθνοτικές), οι οποίες κατά τα έτη της βαλκανικής εθνογένεσης «οξύνθηκαν» ιδεολογικά και αποτέλεσαν την γενεσιουργό αιτία των βαλκανικών εθνών.
Η ελληνική εθνογένεση προηγήθηκε όλων των εθνογενέσεων στα Βαλκάνια και μπορεί να οριοθετηθεί στα τέλη του 18ου αιώνα. Αντίθετα, η αλβανική εθνογένεση ήρθε έναν αιώνα μετά.

Εννοιολογικές επισημάνσεις

Ως Αρβανίτες χαρακτηρίζονται οι αλβανόφωνοι ορθόδοξοι κάτοικοι της Ελλάδας.  Μερικές εννοιολογικές επισημάνσεις:

1. Λέγοντας «αλβανόφωνοι» πληθυσμοί εννοούμε ότι οι Αρβανίτες μιλούσαν μία διάλεκτο της αλβανικής. Η «αλβανική γλώσσα» δεν έχει εθνικό πρόσημο, όπως καμία γλώσσα δεν έχει αν δεν ταυτιστούν οικειοθελώς οι χρήστες της με κάποιο συγκεκριμένο έθνος. Έτσι σήμερα, υπάρχει η γερμανική γλώσσα την οποία χρησιμοποιούν οι Γερμανοί, οι Αυστριακοί, οι Ελβετοί και ένα μέρος των Βέλγων. Υπάρχει η αγγλική που χρησιμοποιούν δεκάδες χώρες ως επίσημη, ενώ το ίδιο συμβαίνει με την αραβική, την ισπανική και άλλες γλώσσες. Δεν σημαίνει φυσικά ότι ένας Χιλιανός είναι Ισπανός ή ένας γερμανόφωνος Ελβετός είναι Γερμανός εθνικά, ούτε ότι ένας Νεοζηλανδός νιώθει ομοεθνής με έναν αγγλόφωνο Καναδό.  Η γλώσσα είναι ένα συστατικό στοιχείο του έθνους, όχι όμως χωρίς την ταύτιση του χρήστη με κάποιο έθνος. Συνεπώς αποτελεί παραλογισμό για τον αλβανικό εθνικισμό να ταυτίζει με το αλβανικό έθνος τους Αρβανίτες. Επίσης αποτελεί λάθος να συνδέεται στην Ελλάδα ο όρος «αλβανόφωνοι» με εθνική μειοδοσία και έλλειψη πατριωτισμού. Ένα από τα βασικά βήματα ενασχόλησης με τέτοια θέματα που αποτελούν «ταμπού», είναι πρωτίστως η διάθεση επαναδιατύπωσης αλλά και αποδόμησης κάποιων παγιωμένων θέσεων και προκαταλήψεων που έχουν εντυπωθεί στον μέσο νου από τη μαζική παιδεία και την mainstream θεώρηση της εθνικής ιστορίας. 

2. Η λέξη «Αλβανός» αποκτά εθνικό πρόσημο στα τέλη του 19ου αιώνα και κυρίως μετά το 1913 και την ίδρυση του αλβανικού κράτους. Μέχρι τότε, οι σημερινοί Αρβανίτες ονομάζονται επίσημα «Αλβανοί» από όλους, ακόμη και από το επίσημο ελληνικό κράτος. Ο όρος όμως αυτός δεν έχει «εθνικό» φορτίο, και αποτελεί μία χροιά του ελληνισμού, τέμνοντας κάθετα την έννοια του ελληνισμού όπως άλλες παρεμφερείς συνδηλώσεις του: όπως υπάρχουν οι Κρήτες, οι Ηπειρώτες, οι Θράκες, έτσι υπάρχουν και οι «Αλβανοί Έλληνες». Η  χρήση της λέξης «Αρβανίτης» έχει  σπανιότερη χρήση και με αρκετά συγκεχυμένο νόημα (πότε αφορά τους ορθόδοξους αλβανόφωνους, πότε τους ελληνόφωνους, πότε όλους μαζί αδιαιρέτως). 

3. Το ελληνικό κράτος από τα 1878 και μετά προσπαθεί να προσεταιριστεί το αλβανικό έθνος που αναδύεται. Στηρίζει ως κρατικό δόγμα το εξής: Θεωρεί τους Έλληνες και τους Αλβανούς ως δύο αδελφά έθνη, ομοούσια και αδιαίρετα,  και χρησιμοποιεί τους «Αλβανούς Έλληνες», δηλαδή τους Αρβανίτες, ως «συγκολλητική ουσία» αυτού του αφηγήματος. Όλη η διανόηση, ο τύπος, οι επίσημες κυβερνητικές θέσεις και η ελληνική αλυτρωτική πολιτική έχουν την παραπάνω θέση ως επίσημο δόγμα, από το οποίο όποιος παρεκκλίνει θεωρείται εθνικός μειοδότης (είναι κάτι αντίστοιχο με την περίπτωση της ΠΓΔΜ στις αρχές της δεκαετίας του 90).  Η προσπάθεια αυτή σταματά επίσημα το 1913, με την ίδρυση του αλβανικού κράτους. Έκτοτε, ο όρος «Αλβανός» εγκαταλείπεται σταδιακά αφού αποκτά σαφές εθνικό πρόσημο και οι Αλβανοί μετατρέπονται από «αδελφό έθνος» σε ένα νέο, πονηρό και πανούργο εθνικό συνονθύλευμα που επιβουλεύεται την εδαφική ακεραιότητα της χώρας. Αναπόφευκτη επίπτωση του αλυτρωτικού ναυαγίου για το ελληνικό κράτος, είναι η δαιμονοποίηση της γλώσσας και της ιστορίας των αλβανόφωνων Ελλήνων, οι οποίοι αφού επί σειρά δεκαετιών χρησιμοποιήθηκαν ως καύσιμη ύλη του ελληνικού αλυτρωτισμού, τελικά αποτέλεσαν προϊόν ιδεολογικής απόχρεμψης και παράπλευρη απώλεια μίας εθνικής αστοχίας. Η συνέχεια γνωστή: η ιστορία και η γλώσσα των Αρβανιτών έπρεπε να μπούνε στη λήθη, να ξεχαστούν και στην ανάγκη να παταχθούν από το επίσημο ελληνικό κράτος.
Σημείωση: η προσπάθεια του Αρ.Κόλλια και των συν αυτώ να θεωρηθούν Έλληνες και Αλβανοί ως αδελφά έθνη, στηρίχθηκε ιδεολογικά  στην αντίστοιχη επιχειρηματολογία του ελληνικού κράτους κατά τα έτη 1878-1913. Η προσπάθεια αυτή φυσικά απέτυχε στις δεκαετίες 1980 και 1990 και δυστυχώς έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επεδίωκε (θα ασχοληθούμε με το θέμα αυτό σε επόμενη δημοσίευση).

Η συνεισφορά των αλβανόφωνων Ελλήνων στην παγίωση και την συνοχή του ελληνικού έθνους.

Οι Αρβανίτες, ως μέλος της εθνοθρησκευτικής (ή εθνοτικής) ελληνορθόδοξης ταυτότητας των Ρωμιών, συναποτέλεσαν μαζί με το ελληνόφωνο στοιχείο τη βάση του εξεγερμένου ανακαινιζόμενου ελληνικού έθνους στην επανάσταση του 1821. Η θρησκευτική πίστη τότε ήταν το κύριο εθνικό δηλωτικό και μάλιστα σε απόλυτο βαθμό και δεν ήταν, όπως τώρα, ένας δρόμος εσωτερικής και μεταφυσικής αναζήτησης. Όποιος από ορθόδοξος γινόταν μουσουλμάνος, αυτόματα γινόταν Τούρκος. «Τούρκεψε» έλεγαν οι ορθόδοξοι -ενώ οι Αρβανίτες έλεγαν "μούτισε" ["μουτ": κόπρανα, στα αρβανίτικα] για αυτού του είδους τις μεταστροφές. Δεν είναι τυχαίο ότι στα πρώτα συντάγματα και επαναστατικά πολιτεύματα του 1821 ως «Έλληνες» χαρακτηρίζονταν όσοι κάτοικοι της Ελλάδας πίστευαν στον Χριστό. Από την άλλη, οι ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι στην Επανάσταση του 1821 (όπως και φυσικά οι αλβανόφωνοι μουσουλμάνοι) πήραν το μέρος των Οθωμανών. Υπήρξαν πολλές μάχες όπου οι επαναστάτες ήταν Αρβανίτες και οι μαχητές του οθωμανικού στρατού ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι. Ακόμα και στην ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922, το κύριο εθνικό δηλωτικό βάσει του οποίου έγινε η ανταλλαγή ήταν η θρησκεία: ως Έλληνες χαρακτηρίστηκαν οι ορθόδοξοι κάτοικοι της σημερινής Τουρκίας. Αρκετοί από αυτούς ήταν τουρκόφωνοι (Καπαδόκες, Γκαγκαβούζηδες, τουρκόφωνοι Πόντιοι Μπαφραλήδες κλπ). Αντίστοιχα, εκατοντάδες χιλιάδες ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι της σημερινής Ελλάδας εκδιώχθηκαν στην Τουρκία ως εθνικά Τούρκοι.
Συνεπώς, η στοιχειώδης γνώση της ιστορίας απλοποιεί αρκετά τα πράγματα στην περίπτωση των Αρβανιτών. Οι Αρβανίτες είναι σάρκα από την σάρκα του ελληνικού έθνους, συστατικό στοιχείο και ψυχή αυτού. Ποτέ δεν διαχώρισαν τον εαυτό τους από αυτό, ούτε φυσικά ποτέ αμφισβητήθηκε η ελληνικότητά τους. Τα αρβανίτικα, τα τσακώνικα, τα τούρκικα των προσφύγων μετά το 1922, αλλά και η παράλληλη ανάπτυξη πολλών τοπικών ελληνικών διαλέκτων, ήταν ο πλούτος του ελληνισμού και η πολυχρωμία της ελληνικής γλώσσας. Μόνο μετά την ίδρυση του ελληνικού βασιλείου (1830) και μετά αρχίζει η προσπάθεια εμφύσησης μίας ενιαίας, καθολικής και τυποποιημένης ελληνικής εθνικής συνείδησης, σύμφωνα με τα τότε ισχύοντα στην Δυτική Ευρώπη, μέσω των κρατικών μηχανισμών και άλλων πολιτειακών και λοιπών θεσμών: εκπαίδευση, στρατός, εκκλησία, δικαιοσύνη κλπ.  Αυτή η διαδικασία διήρκεσε πολλές γενιές και όσο μειωνόταν ο αναλφαβητισμός και η γενική αγραμματοσύνη, τόσο περισσότερο βαθιά έμπαινε στην ελληνική κοινωνία.

Δημήτρης Δαλάτσης
12.8.2015







Παρασκευή 7 Αυγούστου 2015

Η ταυτότητα των Αρβανιτών 1. "Δύο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένον αχυρώνα"

  

Με αφορμή τον καταιγισμό στο διαδίκτυο με αμφιβόλου επιστημονικής αξίας άρθρα, με αυτοσχέδια βίντεο στο youtube που είναι γεμάτα με υπερβολές και ιστορικές λαθροχειρίες καθώς και με πλήθος blogs, sites, groups στο facebook με ύποπτους σκοπούς και με κρυφό ή φανερό προπαγανδιστικό χαρακτήρα, θα ήθελα να καταγράψω μερικά βασικά πράγματα. Απευθύνομαι πρωτίστως σε σοβαρούς ανθρώπους που θέλουν είτε ως Αρβανίτες να βρούνε τις ρίζες τους, είτε ως ιστορικοί ερευνητές να γνωρίσουν αυτή την πληθυσμιακή ομάδα.

     Αυτό που εύκολα θα διαπιστώσει ο αναγνώστης είναι η μεγάλη έλλειψη επιστημονικής μελέτης της ιστορίας και της ταυτότητας των Αρβανιτών. Κανένα ελληνικό Πανεπιστήμιο δεν έχει ασχοληθεί με το θέμα και αυτό έχει ως συνέπεια να κυκλοφορούν αμφιβόλου επιστημονικής αξίας βιβλία στα οποία δυστυχώς επικρατεί φανατισμός, μισαλλοδοξία και ακραίος πολιτικός λόγος. 

Μέσα από το παρόν blog, θα προσπαθήσω να αναπτύξω, με νηφάλια και ψύχραιμη ματιά, όλα τα θέματα που είναι "ταμπού" και απασχολούν τους Αρβανίτες. Η δυσκολία ενός τέτοιου εγχειρήματος είναι δεδομένη και μάλιστα επιτείνεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι αποτελώ μέρος και μέλος  της υπό έρευνα πληθυσμιακής ομάδας των Αρβανιτών.

Μερικά δεδομένα (αντί προλόγου)

1. Με δεδομένο ότι βιώνουμε τον γλωσσοθάνατο της Αρβανίτικης διαλέκτου η οποία ομιλείται πλέον μόνο από άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, όταν μιλάμε για Αρβανίτες μιλάμε πλέον για "πληθυσμιακή" ομάδα. Δεν μπορεί πλέον να γίνεται λόγος για "γλωσσική μειονότητα" ή "μειονοτική γλώσσα", πολλώ δε μάλλον για "εθνική" ή "εθνοτική" ομάδα, για "φυλή", "ράτσα", ή γλωσσική συνιστώσα του ελληνικού έθνους.

2.  Ελλείψει σοβαρής ιστορικής έρευνας, αυτή τη στιγμή επικρατούν μόνο έρευνες με σαφές πολιτικό περιεχόμενο και στην ουσία καταγραφές "ευσεβών πόθων" και "αυτοεκπληρούμενων προφητειών" των συγγραφέων τους. Ένα μικρό λιθαράκι στην αναίρεση αυτών των ερευνών που είναι γεμάτες με φανατισμό και μισαλλοδοξία, προσπάθησα να βάλω με την δεκαετή μου έρευνα που ευοδώθηκε το 2012 με την έκδοση του δίτομου έργου "Οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης".  Ο καλός μου φίλος  Κωνσταντίνος Τσοπάνης, με την έκδοση του "Αρβανίτικου Λεξικού"καθώς και με πλήθος άρθρων και ερευνών, έχει βάλει τις βάσεις για την οικοδόμηση μίας νηφάλιας "δεξαμενής σκέψης " και μίας δύσκολης προσπάθειας ιστορικής αυτογνωσίας των Αρβανιτών. Έργο καθόλου εύκολο, καθώς οι κίνδυνοι είναι πολλοί όπως θα δούμε στη συνέχεια.

3. Αυτή τη στιγμή στο διαδίκτυο υπάρχει μία κόντρα: στη μία πλευρά βρίσκονται Έλληνες (κυρίως όχι Αρβανίτες) οι οποίοι θεωρούν πως οι Αρβανίτες είτε ήταν κάποτε ελληνόφωνοι αλλά -αγνώστως πως- εξαναγκάστηκαν να μιλήσουν αρβανίτικα, είτε προσπαθούν να επιχειρηματολογήσουν (προβαίνοντας σε πλήθος αυθαιρεσιών και ιδεολογικών ακροβασιών) περί της ελληνικότητας της αλβανικής γλώσσας. Είτε με τον έναν  είτε με τον άλλον τρόπο, λύνουν αξιωματικά και επιστημονικοφανώς έναν πολύ δύσκολο γρίφο, χρησιμοποιώντας κυρίως τη φαντασία τους και την ακραία ιδεολογική τους σκέψη. 
Η πλευρά αυτή χαρακτηρίζεται από έναν ακραίο εθνοκεντρικό λόγο που ενίοτε αγγίζει τον νεοναζισμό ενώ ο λόγος της είναι επιθετικός, αντιεπιστημονικός και απειλητικός σε όποιον προσπαθεί να τον αποδομήσει ή έστω να φέρει υπό το φως της λογικής τις ακρότητές του.
Χλαμύδες, περικεφαλαίες, άγριοι πολεμιστές, σπαθιά, χρυσαυγίτικα συνθήματα, κοντάρια, ήρωες της ελληνικής επανάστασης (Αρβανίτες ή μή), νεοπαγανιστικά σύμβολα που συνυπάρχουν και αυτά μαζί με έναν ενίοτε αντικληρικαλιστικό λόγο κλπ. είναι κάποια από τα "συνοδευτικά" αυτής της πλευράς.

Από την άλλη πλευρά βρίσκονται είτε Αλβανοί είτε (λίγοι) Έλληνες αλβανίζοντες. Κυρίως πρόκειται για Αλβανούς που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα και γνωρίζουν καλά ελληνικά, ενώ λιγότερο πρόκειται για Αλβανούς που κάνουν προπαγάνδα από την Αλβανία. Ο ίδιος εθνοκεντρισμός και η ίδια ακροδεξιά ιδεολογία χαρακτηρίζει και αυτή την ομάδα. Τα ίδια σύμβολα, αυτή τη φορά με αλβανικό προσανατολισμό (κόκινοι δικέφαλοι αετοί, Σκεντέρμπεης, οι αδερφοί Φρασέρι κλπ), οι ίδιες πρακτικές, ο ίδιος ακραίος πολιτικός λόγος, οι ίδιες (αντεστραμμένες φυσικά) ιστορικές λαθροχειρίες. Και εδώ πλήθος blogs, sites και groups στο facebook. Η πλευρά αυτή θεωρεί τους Αρβανίτες Αλβανούς, χρησιμοποιώντας ως κύριο επιχείρημα την χρήση της αρβανίτικης διαλέκτου. 

Ένα κοινό χαρακτηριστικό των δυο αυτών ομάδων είναι ότι μέσω της αναζήτησης στο google, ψάχνουν ο,τιδήποτε έχει σχέση με τους Αρβανίτες στο διαδίκτυο, και προσπαθούν να προπαγανδίσουν την "πραμάτεια" τους με βρισιές, απειλές και ατατανόμαστες εκφράσεις. 
Όταν δε συγκρούονται μεταξύ τους στο διαδίκτυο, θυμίζουν χούλιγκανς που πλακώνονται στο ξύλο στους δρόμους των πόλεων, ενώ τα επιχειρήματα και το επίπεδο διαλόγου είναι τουλάχιστον γραφικά.
Χρησιμοποιεί ο καθένας τους πλήθος ψεύτικων προφίλ και άβαταρ, και έτσι δίνουν την εικόνα ότι είναι πολλοί. Δυστυχώς γι'αυτούς όμως, γίνονται εύκολα αντιληπτοί...
Και εδώ αλλά και στο γκρουπ  στο facebook "Οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης" τα άτομα αυτά είναι ανεπιθύμητα και αποκλείονται. Ας συμβιβαστούν με την ιδέα ότι υπάρχουν και μέρη στο διαδίκτυο όπου δεν θα μπούνε για να περιφέρουν τις εμμονές και τα προσωπικά τους προβλήματα.
Ας καταλάβουν ότι η ιστορία των προγόνων μας δεν θα μετατραπεί σε αρένα και σε πεδίο μάχης επειδή το θέλουν αυτοί.

Μέσα από το blog αυτό θα προσπαθήσουμε να καταδείξουμε ότι οι δυο παραπάνω ομάδες δεν είναι τίποτα περισσότερο από "δύο γάιδαρους που μαλώνουνε σε ξένον αχυρώνα"
Κυρίως όμως να πούμε ότι υπάρχουν άνθρωποι σοβαροί που θέλουν με νηφαλιότητα, σοβαρότητα και με αληθινή αγάπη για την αρβανίτικη καταγωγή τους, να βρούνε τις ρίζες τους, να επικοινωνήσουν με το παρελθόν τους και να βρούνε  στοιχεία για την ιστορία τους, αναπτύσσοντας μία πραγματική και όχι φανταστική αυτογνωσία.


Δημήτρης Δαλάτσης
7.8.2015