Δυστυχώς για εμάς τους Αρβανίτες, επικρατεί εδώ και δεκαετίες το εξής παράδοξο: οι ίδιοι οι Αρβανίτες, είτε να αδιαφορούν για το παρελθόν τους, είτε ακόμη και να αποκρύπτουν την καταγωγή τους. Είτε να αρνούνται ότι είναι Αρβανίτες, είτε να έχουν απωθήσει στα βάθη του ασυνειδήτου κάθε τι που θυμίζει την καταγωγή τους.
Κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό θέλουν να ξεχαστεί το παρελθόν τους αδιαφορώντας ανοιχτά γι'αυτό. Θέλουν να ξεχαστούν τα αρβανίτικα (βρίσκονται ήδη στο στάδιο του γλωσσοθανάτου καθώς οι νέες γενιές δεν τα μιλάνε), ενώ πολλοί διάκεινται εχθρικά σε όποιον "δικό τους" αρχίζει να ψάχνει το παρελθόν, να φέρνει στην επιφάνεια αυτά που πρέπει να ξεχαστούν, να κάνει περίεργες ερωτήσεις γι'αυτά που πρέπει να διαγραφούν από τη μνήμη όλων.
Από τους ελάχιστους Αρβανίτες που ασχολούνται με την ιστορία τους και την καταγωγή τους, το μεγαλύτερο ποσοστό το κάνει όντας εμποτισμένο από τις αρχές του κυρίαρχου "εθνικού αφηγήματος", αδυνατώντας να μπει στη βάσανο της σκληρής μελέτης και της χαράς που δίνει η αντικειμενική ιστορική έρευνα. Αυτό το μεγάλο ποσοστό, προσπαθεί να συνταιριάξει δύο τελείως διαφορετικά πράγματα:
α) την κυρίαρχη θέση του ελληνικού κράτους περί του ορισμού του "ελληνικού έθνους" από την εποχή του Παπαρρηγόπουλου και μετά. Δηλαδή, τη θεωρία ότι το ελληνικό έθνος έχει εδώ και χιλιάδες χρόνια την ίδια εθνική συνείδηση και αυτοσυνειδησία και ότι το κύριο εθνικό δηλωτικό καθ'όλη τη διάρκεια αυτής της γραμμικής ιστορικής πορείας είναι αποκλειστικά η ελληνική γλώσσα.
β) από τη στιγμή που κάποιος εγκλωβιστεί σε αυτή τη θεωρία (που στην πράξη έχει αναιρεθεί εδώ και πολλές δεκαετίες από τους σοβαρούς ιστορικούς), τότε, αν είναι Αρβανίτης έχει μόνο δύο λύσεις: β1) να αποδεχτεί ότι προέρχεται από άλλο έθνος, από το αλβανικό εν προκειμένω, και άρα, διαγράφοντας το παρελθόν του, μπαίνει σε ένα διαφορετικό έθνος, αφού απαρνείται τη γλώσσα των πατέρων του και υιοθετεί μια άλλη. Η αλήθεια είναι ότι η θέση αυτή οδηγεί σε μία ιδιότυπη εθνική σχιζοφρένεια και κανείς δεν μπορεί να την αντέξει.
β2) να πλάσει μια δεύτερη θεωρία, παραπληρωματική μέσα στην αρχική θεωρία του ελληνικού αφηγήματος, ώστε από τη μία να μη "θίγει" εθνικά το κυρίαρχο αφήγημα, ενώ από την άλλη να "κατοχυρώνει" ιδεολογικά την υπο-θεωρία του. Η χειραγώγηση της ιστορίας, η κατακρεούργηση, η συρραφή, η επιλεκτική χρήση των ιστορικών πηγών είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για να στηθεί η θεωρία αυτή. Επίσης, χρειάζονται αυθαίρετες συνεπαγωγές και κάλυψη των πολλών κενών είτε με δημιουργική φαντασία, είτε με σχεδόν αξιωματικά επιχειρήματα τα οποία δημιουργούν κυκλικές αναφορές και λογικά σφάλματα, τα οποία όμως είναι πάντα δευτερεύοντα σε κάθε θεωρία που δεν στηρίζεται στην επιστημονική μεθοδολογία, αλλά σε ευσεβείς πόθους και αυτοεκπληρούμενες προφητείες.
Αυτού του είδους η "σχολή" κυριαρχεί αυτή τη στιγμή. Εντοπίζεται ιστορικά μετά την ίδρυση του αλβανικού κράτους (1913) και το ναυάγιο του πολυετούς προσεταιρισμού του νεόκοπου αλβανικού έθνους από τον αλυτρωτικό λόγο του επίσημου ελληνικού κράτους (θα ασχοληθούμε σε άλλο άρθρο με αυτό). Αποτελεί μία προσπάθεια της κυρίαρχης ελληνικής θεωρίας να επανεγγράψει τους Αρβανίτες στην ελληνική "εθνική ουσία" και να τους εντάξει σε προκαθορισμένα "εθνικά" καλούπια. Το ότι αυτή η θεωρία, όπως αναφέρω και πιο πάνω, είναι διάτρητη ιστορικά και περιέχει παράδοξες παραδοχές, αναπόδεικτες θέσεις και τρομερές αναντιστοιχίες με την πραγματικότητα, ουδόλως απασχολεί αυτούς που τη διακινούν.
Στη θεωρία αυτή στοιχίζεται κυρίως η εθνοκεντρική σκέψη, σε όλες της τις εκφάνσεις (πατριωτική, εθνικιστική, φασιστική-νεοναζιστική), ενώ απολαμβάνει την ανοχή της παραδοσιακής αριστερής σκέψης,κομμουνιστικής και μη.
Η θεωρία αυτή δεν είναι ενιαία, αλλά εκφράζεται με πολλές απολήξεις, πολλές από τις οποίες αγγίζουν τα όρια της γραφικότητας.
Σταχυολογώντας τα όσα κυκλοφορούν στο διαδίκτυο αλλά και σε σχετικά βιβλία που έχουν εκδοθεί, οριοθετών επιγραμματικά το πλαίσιο αυτής της θεωρίας, παρουσιάζοντας κάποιες εκδοχές της:
1. Οι Αλβανοί είναι ένας λαός που κατοικούσε στην περιοχή της Κασπίας θάλασσας. Οι Αρβανίτες δεν έχουν σχέση με αυτούς. Οι Αλβανοί ήρθαν κάποια στιγμή από εκεί στα Βαλκάνια και "έκλεψαν" την αρβανίτικη γλώσσα. Εδώ γίνεται εκτεταμένη χρήση ενός αποσπάσματος των "Γεωγραφικών" του Στράβωνος.
Με τον τρόπο αυτό, γίνεται ένας πολύ βολικός διαχωρισμός των Αρβανιτών από τους Αλβανούς, και ιστορικά αλλά και γλωσσικά.
2. Οι Πελασγοί είναι οι προπάτορες των Ελλήνων. Έτσι, οι Αλβανοί μπορεί να είναι μόνο απόγονοι των βάρβαρων Ιλλυριών. Οι Αρβανίτες εδώ εκλαμβάνονται ως γηγενείς Ηπειρώτες ή απόγονοι των Πελασγών, Μολοσών κλπ που εξαναγκάστηκαν (αγνώστως πως) να χάσουν την ελληνική γλώσσα και να υιοθετήσουν την αρβανίτικη. Εδώ ο ιστοριοδίφης Σαράντος Καργάκος δεν διστάζει να γράψει ότι ίσως αυτή η γλωσσική μεταστροφή να οφείλεται στο πιο εύκολο και εύληπτο ...συντακτικό της αλβανικής γλώσσας! Επίσης, ο Θεοφάνης Μαλκίδης είναι της θεωρίας ότι οι Αρβανίτες ήταν ελληνόφωνοι που αναγκάστηκαν να μιλήσουν αρβανίτικα.
Σε διάφορες πιο λαογραφικές εκδοχές αυτής της υπο-θεωρίας, οι Αρβανίτες ήταν ελληνόφωνοι, αλλά κάποια απροσδιόριστη στιγμή στην τουρκοκρατία τους ετέθη το δίλημμα: ή θα έχαναν τη γλώσσα τους, ή θα έχαναν τη θρησκεία τους. Προτίμησαν το πρώτο....
Εδώ, τα αρβανίτικα παρουσιάζονται ως ένα τέκνο που προήλθε από βιασμό, ως ένα μίασμα, ως μία πληγή που πρέπει να κλείσει, ως μία πράξη εξωτερικού εξαναγκασμού.
3. Μία άλλη θεωρία είναι ότι οι Αλβανοί μιλάνε τα γκέκικα ενώ οι Αρβανίτες τα τόσκικα, ενώ μεταξύ γκέκικων και τόσκικων υπάρχουν τεράστιες διαφορές, σε σημείο μη αμοιβαίας κατανόησής τους. Τα τόσκικα είναι μία αρχαία ελληνική διάλεκτος που πήρε στοιχεία από την γκέκικη, χωρίς όμως να χάσει την ελληνικότητά της.
4. Τα σύγχρονα αλβανικά παρουσιάζονται ως μία γλώσσα που είναι ένα ψηφιδωτό από γειτονικές γλώσσες και ως μια γλώσσα που έχει κλέψει από τα μεσαιωνικά αρβανίτικα. Τα μεσαιωνικά αρβανίτικα αποτελούν τη μετεξέλιξη κάποιων προελληνικών διαλέκτων, με πλήθος αρχαίων -ομηρικών- λέξεων. Οι Αλβανοί παρουσιάζονται ως ένας λαός που αν δεν έχει έρθει από την Κασπία, είναι ένας λαός που υιοθέτησε τα μεσαιωνικά αρβανίτικα και με το πέρας του χρόνου τα μετεξέλιξε βάζοντας μέσα τούρκικες λέξεις. Οι δύο λαοί δεν έχουν καμία σχέση, ούτε εθνική, ούτε γλωσσική. Οι Αλβανοί εμφανίζονται περίπου ως καταχραστές της γλώσσας τους.
5. Οι Αλβανοί ήταν και αυτοί αρχαίας ελληνικής καταγωγής, μετά όμως οι περισσότεροι ασπάστηκαν τον μωαμεθανισμό και σιγά σιγά υιοθέτησαν την αλβανική εθνική ταυτότητα. Τα αρβανίτικα και εδώ εμφανίζονται ως μία αρχαία, ομηρική διάλεκτος της ελληνικής.
Υπάρχουν και άλλες παρόμοιες εκφάνσεις αυτής της θεωρίας, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο απαράδεκτες ιστορικά. Το κύριο γνώρισμα αυτής της θεωρίας είναι ότι εντάσσει τους Αρβανίτες στο ελληνικό εθνικό αφήγημα, τους κάνει να μην αισθάνονται ενοχές για το ότι δέχτηκαν να ξεχάσουν την ιστορία τους και τη γλώσσα τους, ενώ ταυτόχρονα τους "κουνάει το δάχτυλο" προειδοποιώντας τους ότι όρος της συμφωνίας είναι να διαγράψουν κάθε τι που θυμίζει το παρελθόν τους. Γι'αυτό μάλιστα υπάρχει έτοιμη και η απάντηση: όποιος προσπαθήσει να ασχοληθεί με το παρελθόν των Αρβανιτών, και δεν αποδέχεται κάποια από τις παραπάνω θεωρίες, τότε δεν μπορεί παρά να είναι πράκτορας των Αλβανών ή εθνικός μειοδότης.
Επίλογος: οι Αρβανίτες είναι Έλληνες. Η ιστορία το έχει αποδείξει. Είναι σαρξ εκ της σαρκός του ελληνικού έθνους, όπως αυτό προέκυψε από την μετεξέλιξη της προεθνικής ρωμαίικης χριστιανικής ταυτότητας που υπήρχε για πολλούς αιώνες στη βυζαντινή και στην οθωμανική αυτοκρατορία.
Ως Αρβανίτες δεν έχουμε ανάγκη ούτε της προϊστορίας (Πελασγούς, Ιλλυριούς, Μολοσούς κλπ), ούτε κάποιων άλλων που θέλουν να μας υποδείξουν τι είμαστε. Δεν είμαστε ούτε ιθαγενείς, ούτε ανιστόρητοι για να αποδεχτούμε τόσο άκριτα τα όσα γράφουν κάποιοι άλλοι για εμάς... χωρίς εμάς....
Δεν χαρίζουμε την ιστορία μας, ούτε τη διάλεκτό μας. Ούτε στους καλοθελητές συμπατριώτες μας Έλληνες που θα θελήσουν να τα θάψουν, ούτε στους κακοπροαίρετους Αλβανούς που θα θελήσουν να μας επιβάλλουν την αλβανική ταυτότητα, χωρίς να μας ρωτήσουν.
Θεωρούμε τους Αρβανίτες ως αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού έθνους. Θεωρούμε τους Αλβανούς ως ένα γειτονικό έθνος με το οποίο μας συνδέουν πολλά, ακόμη και κοινοί πρόγονοι από τον μεσαίωνα και μετά. Όμως, η εθνική ταυτότητα είναι κάτι πιο ευρύ, κάτι πιο βαθύ, είναι κυρίως αυτο-ένταξη και αυτο-προσδιορισμός.
Δεν γινόμαστε περισσότερο Έλληνες απαρνούμενοι το παρελθόν μας και παραβλέποντας την ιστορική πραγματικότητα. Δεν γινόμαστε λιγότερο Έλληνες όμως αν δεν δεχόμαστε αυτές τις έτοιμες θεωρίες που βιάζουν κάθε έννοια της λογικής.
Δημήτρης Δαλάτσης
7.11.2015
Στη θεωρία αυτή στοιχίζεται κυρίως η εθνοκεντρική σκέψη, σε όλες της τις εκφάνσεις (πατριωτική, εθνικιστική, φασιστική-νεοναζιστική), ενώ απολαμβάνει την ανοχή της παραδοσιακής αριστερής σκέψης,κομμουνιστικής και μη.
Η θεωρία αυτή δεν είναι ενιαία, αλλά εκφράζεται με πολλές απολήξεις, πολλές από τις οποίες αγγίζουν τα όρια της γραφικότητας.
Σταχυολογώντας τα όσα κυκλοφορούν στο διαδίκτυο αλλά και σε σχετικά βιβλία που έχουν εκδοθεί, οριοθετών επιγραμματικά το πλαίσιο αυτής της θεωρίας, παρουσιάζοντας κάποιες εκδοχές της:
1. Οι Αλβανοί είναι ένας λαός που κατοικούσε στην περιοχή της Κασπίας θάλασσας. Οι Αρβανίτες δεν έχουν σχέση με αυτούς. Οι Αλβανοί ήρθαν κάποια στιγμή από εκεί στα Βαλκάνια και "έκλεψαν" την αρβανίτικη γλώσσα. Εδώ γίνεται εκτεταμένη χρήση ενός αποσπάσματος των "Γεωγραφικών" του Στράβωνος.
Με τον τρόπο αυτό, γίνεται ένας πολύ βολικός διαχωρισμός των Αρβανιτών από τους Αλβανούς, και ιστορικά αλλά και γλωσσικά.
2. Οι Πελασγοί είναι οι προπάτορες των Ελλήνων. Έτσι, οι Αλβανοί μπορεί να είναι μόνο απόγονοι των βάρβαρων Ιλλυριών. Οι Αρβανίτες εδώ εκλαμβάνονται ως γηγενείς Ηπειρώτες ή απόγονοι των Πελασγών, Μολοσών κλπ που εξαναγκάστηκαν (αγνώστως πως) να χάσουν την ελληνική γλώσσα και να υιοθετήσουν την αρβανίτικη. Εδώ ο ιστοριοδίφης Σαράντος Καργάκος δεν διστάζει να γράψει ότι ίσως αυτή η γλωσσική μεταστροφή να οφείλεται στο πιο εύκολο και εύληπτο ...συντακτικό της αλβανικής γλώσσας! Επίσης, ο Θεοφάνης Μαλκίδης είναι της θεωρίας ότι οι Αρβανίτες ήταν ελληνόφωνοι που αναγκάστηκαν να μιλήσουν αρβανίτικα.
Σε διάφορες πιο λαογραφικές εκδοχές αυτής της υπο-θεωρίας, οι Αρβανίτες ήταν ελληνόφωνοι, αλλά κάποια απροσδιόριστη στιγμή στην τουρκοκρατία τους ετέθη το δίλημμα: ή θα έχαναν τη γλώσσα τους, ή θα έχαναν τη θρησκεία τους. Προτίμησαν το πρώτο....
Εδώ, τα αρβανίτικα παρουσιάζονται ως ένα τέκνο που προήλθε από βιασμό, ως ένα μίασμα, ως μία πληγή που πρέπει να κλείσει, ως μία πράξη εξωτερικού εξαναγκασμού.
3. Μία άλλη θεωρία είναι ότι οι Αλβανοί μιλάνε τα γκέκικα ενώ οι Αρβανίτες τα τόσκικα, ενώ μεταξύ γκέκικων και τόσκικων υπάρχουν τεράστιες διαφορές, σε σημείο μη αμοιβαίας κατανόησής τους. Τα τόσκικα είναι μία αρχαία ελληνική διάλεκτος που πήρε στοιχεία από την γκέκικη, χωρίς όμως να χάσει την ελληνικότητά της.
4. Τα σύγχρονα αλβανικά παρουσιάζονται ως μία γλώσσα που είναι ένα ψηφιδωτό από γειτονικές γλώσσες και ως μια γλώσσα που έχει κλέψει από τα μεσαιωνικά αρβανίτικα. Τα μεσαιωνικά αρβανίτικα αποτελούν τη μετεξέλιξη κάποιων προελληνικών διαλέκτων, με πλήθος αρχαίων -ομηρικών- λέξεων. Οι Αλβανοί παρουσιάζονται ως ένας λαός που αν δεν έχει έρθει από την Κασπία, είναι ένας λαός που υιοθέτησε τα μεσαιωνικά αρβανίτικα και με το πέρας του χρόνου τα μετεξέλιξε βάζοντας μέσα τούρκικες λέξεις. Οι δύο λαοί δεν έχουν καμία σχέση, ούτε εθνική, ούτε γλωσσική. Οι Αλβανοί εμφανίζονται περίπου ως καταχραστές της γλώσσας τους.
5. Οι Αλβανοί ήταν και αυτοί αρχαίας ελληνικής καταγωγής, μετά όμως οι περισσότεροι ασπάστηκαν τον μωαμεθανισμό και σιγά σιγά υιοθέτησαν την αλβανική εθνική ταυτότητα. Τα αρβανίτικα και εδώ εμφανίζονται ως μία αρχαία, ομηρική διάλεκτος της ελληνικής.
Υπάρχουν και άλλες παρόμοιες εκφάνσεις αυτής της θεωρίας, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο απαράδεκτες ιστορικά. Το κύριο γνώρισμα αυτής της θεωρίας είναι ότι εντάσσει τους Αρβανίτες στο ελληνικό εθνικό αφήγημα, τους κάνει να μην αισθάνονται ενοχές για το ότι δέχτηκαν να ξεχάσουν την ιστορία τους και τη γλώσσα τους, ενώ ταυτόχρονα τους "κουνάει το δάχτυλο" προειδοποιώντας τους ότι όρος της συμφωνίας είναι να διαγράψουν κάθε τι που θυμίζει το παρελθόν τους. Γι'αυτό μάλιστα υπάρχει έτοιμη και η απάντηση: όποιος προσπαθήσει να ασχοληθεί με το παρελθόν των Αρβανιτών, και δεν αποδέχεται κάποια από τις παραπάνω θεωρίες, τότε δεν μπορεί παρά να είναι πράκτορας των Αλβανών ή εθνικός μειοδότης.
Επίλογος: οι Αρβανίτες είναι Έλληνες. Η ιστορία το έχει αποδείξει. Είναι σαρξ εκ της σαρκός του ελληνικού έθνους, όπως αυτό προέκυψε από την μετεξέλιξη της προεθνικής ρωμαίικης χριστιανικής ταυτότητας που υπήρχε για πολλούς αιώνες στη βυζαντινή και στην οθωμανική αυτοκρατορία.
Ως Αρβανίτες δεν έχουμε ανάγκη ούτε της προϊστορίας (Πελασγούς, Ιλλυριούς, Μολοσούς κλπ), ούτε κάποιων άλλων που θέλουν να μας υποδείξουν τι είμαστε. Δεν είμαστε ούτε ιθαγενείς, ούτε ανιστόρητοι για να αποδεχτούμε τόσο άκριτα τα όσα γράφουν κάποιοι άλλοι για εμάς... χωρίς εμάς....
Δεν χαρίζουμε την ιστορία μας, ούτε τη διάλεκτό μας. Ούτε στους καλοθελητές συμπατριώτες μας Έλληνες που θα θελήσουν να τα θάψουν, ούτε στους κακοπροαίρετους Αλβανούς που θα θελήσουν να μας επιβάλλουν την αλβανική ταυτότητα, χωρίς να μας ρωτήσουν.
Θεωρούμε τους Αρβανίτες ως αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού έθνους. Θεωρούμε τους Αλβανούς ως ένα γειτονικό έθνος με το οποίο μας συνδέουν πολλά, ακόμη και κοινοί πρόγονοι από τον μεσαίωνα και μετά. Όμως, η εθνική ταυτότητα είναι κάτι πιο ευρύ, κάτι πιο βαθύ, είναι κυρίως αυτο-ένταξη και αυτο-προσδιορισμός.
Δεν γινόμαστε περισσότερο Έλληνες απαρνούμενοι το παρελθόν μας και παραβλέποντας την ιστορική πραγματικότητα. Δεν γινόμαστε λιγότερο Έλληνες όμως αν δεν δεχόμαστε αυτές τις έτοιμες θεωρίες που βιάζουν κάθε έννοια της λογικής.
Δημήτρης Δαλάτσης
7.11.2015
